DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Pietrusiński, Jerzy: Gotyckie stalle w Pelpinie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0309
GOTYCKIE STALLE W PELPLINIE
II. 19. Poliptyk z kościoła Mariackiego w Toruniu,
koniec XIV w., kwatera Apoteozy Trójcy św., Mu-
zeum Narodowe. (Fot. H. Romanowski)
temat charakterystyczny dla cysterskiej dewocjiss
i przejęty tutaj z czternastowiecznego ołtarza w Do-
beiranie56. Wreszcie wymienić trzeba intrygującą i za-
gadkową płaskorzeźbę na płycinie zapiecka siedziska
44 z wyobrażeniem Trójcy św. i adorującego anioła
w górnej strefie, na koronie drzewa, wyrastającego
z otwartej paszczy Lewiatania, w której spoczywa
Adam. W części środkowej płyciny przedstawiono
Zwiastowanie, u dołu po obu stronach pnia postacie
55 Wspomniany' temat omawia i łączy go z tekstem św.
Bernarda: H. Swarzeński, Die Tugenden kreuzigen
Christus, „Festschrift fur Walter Friedlander 10 Marz 1933“,
a maszynopis niedrukowanej pracy omawia Z. Ameiseno-
w a, Eine siiddeutsche frilligotische Frachtbibet auf Schloss
Sucha, „Mtinchner Jahrbuch der bildenden Kunst", XI, 1934,
s. 166 i przypisy 8—9.
56 Schlie, jw., III, s. 607—608, tabl. przed s. 607;
S t a n g e, jw., I, s. 121—124, il. 122. Oba dzieła związał już
ze sobą Frydrychowie z, jw., s. 407.
57 Por. Kunstle, jw., II, s. 316, n., 369 n. Frydry-
świętych Katarzyny i Jakuba Większego z Compos-
telli57 i innych świętych na klęczkach. Zasadnicza
kompozycja sceny została zapożyczona z pewnymi
znamiennymi zmianami z unikalnej kwatery Apoteozy
Trójcy św. poliptyku z kościoła Mariackiego w Toru-
niu, powstałego w końcu XIV w. (Warszawa, Muzeum
Narodowe)58. Nieaposób w wąskich ramach niniej-
szego artykułu dokonać analizy 1 szczegółowego roz-
szyfrowania zagadki ikonograficznej obu przedstawień,
chowicz, jw., s. 408, mylnie upatrywał w dolnej części przed-
stawienia zbawionych i potępionych.
58 Poliptyk toruński nie posiada dotąd monografii. Da-
tują go na schyłek XIV w. i podkreślają dominujące wpływy
czeskie: R. Heuer, Die Werke der bildenden Kunst und
Kunstgewerbes in Thorn bis sum Ende des Mittelalters,
„Thorner Kunstaltertumer“, I, 1916, s. 34; H. Ehrenberg,
Deutsche Malerei und Plastik von 1350—1450, Bonn-Leipzig
1920, s. 67 n.; M. Walicki, Polska Sztuka Gotycka (Katalog
Wystawy), Warszawa 1935, s. 128 n.; A. Stange, Jw., II,
s. 78 n. i in.
281
II. 19. Poliptyk z kościoła Mariackiego w Toruniu,
koniec XIV w., kwatera Apoteozy Trójcy św., Mu-
zeum Narodowe. (Fot. H. Romanowski)
temat charakterystyczny dla cysterskiej dewocjiss
i przejęty tutaj z czternastowiecznego ołtarza w Do-
beiranie56. Wreszcie wymienić trzeba intrygującą i za-
gadkową płaskorzeźbę na płycinie zapiecka siedziska
44 z wyobrażeniem Trójcy św. i adorującego anioła
w górnej strefie, na koronie drzewa, wyrastającego
z otwartej paszczy Lewiatania, w której spoczywa
Adam. W części środkowej płyciny przedstawiono
Zwiastowanie, u dołu po obu stronach pnia postacie
55 Wspomniany' temat omawia i łączy go z tekstem św.
Bernarda: H. Swarzeński, Die Tugenden kreuzigen
Christus, „Festschrift fur Walter Friedlander 10 Marz 1933“,
a maszynopis niedrukowanej pracy omawia Z. Ameiseno-
w a, Eine siiddeutsche frilligotische Frachtbibet auf Schloss
Sucha, „Mtinchner Jahrbuch der bildenden Kunst", XI, 1934,
s. 166 i przypisy 8—9.
56 Schlie, jw., III, s. 607—608, tabl. przed s. 607;
S t a n g e, jw., I, s. 121—124, il. 122. Oba dzieła związał już
ze sobą Frydrychowie z, jw., s. 407.
57 Por. Kunstle, jw., II, s. 316, n., 369 n. Frydry-
świętych Katarzyny i Jakuba Większego z Compos-
telli57 i innych świętych na klęczkach. Zasadnicza
kompozycja sceny została zapożyczona z pewnymi
znamiennymi zmianami z unikalnej kwatery Apoteozy
Trójcy św. poliptyku z kościoła Mariackiego w Toru-
niu, powstałego w końcu XIV w. (Warszawa, Muzeum
Narodowe)58. Nieaposób w wąskich ramach niniej-
szego artykułu dokonać analizy 1 szczegółowego roz-
szyfrowania zagadki ikonograficznej obu przedstawień,
chowicz, jw., s. 408, mylnie upatrywał w dolnej części przed-
stawienia zbawionych i potępionych.
58 Poliptyk toruński nie posiada dotąd monografii. Da-
tują go na schyłek XIV w. i podkreślają dominujące wpływy
czeskie: R. Heuer, Die Werke der bildenden Kunst und
Kunstgewerbes in Thorn bis sum Ende des Mittelalters,
„Thorner Kunstaltertumer“, I, 1916, s. 34; H. Ehrenberg,
Deutsche Malerei und Plastik von 1350—1450, Bonn-Leipzig
1920, s. 67 n.; M. Walicki, Polska Sztuka Gotycka (Katalog
Wystawy), Warszawa 1935, s. 128 n.; A. Stange, Jw., II,
s. 78 n. i in.
281