DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Pietrusiński, Jerzy: Gotyckie stalle w Pelpinie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0321
GOTYCKIE STALLE W PELPLINIE
II. 31. York, katedra, przeźrocze fasady zachodniej,
1333 r. (Wg Bond’a)
2:9, 3:22—24), co poprzez alegorię, np. Drzewa Cnót,
pośrednikami złożonych treści i idei dewocyjnych
i abstrakcyjno-teologicznych.
Na naszym zabytku mamy do czynienia z jedną
jeszcze formą stylizacji ornamentu roślinnego, której
szczególnie reprezentacyjne przykłady znajdujemy
w wieńczących wimpergi kwiatonach. Tutaj, ponad
charakterystycznymi dla ornamentyki angielskiej
i północno-niemiecikiej kwadratowymi liśćmi czołga-
nek", dominują formy płynne, pąki o spiralnie lub
esowato zawijających się krawędziach kielicha, liście
o miękko, półkoliście ząbkowanych brzegach. Ta
właśnie forma kwiatonów, wyraźnie widoczna np.
»9 Por. dekorację stall angielskich, np. z Lancaster (1340—
1349), Hereford (ok. 1380) i Sherborne (po 1436 r.) i deko-
rację snycerską ołtarzy z kościoła Mariackiego w Lubece
(1415—1425), z kościoła św. Jakuba tamże (1435 r.) oraz
ołtarz cechu kupców z kościoła Mariackiego w Wismarze
(drugie trzydziestolecie XV w.), wreszcie dzieła Notkego
i Henniga von der Heide; Bond, Wood Carvings, II, s. 40n.;
47, 49 il. 41, 42, 44, 45, 49, C-G. H e i s e; Luhecker Plastik,
Bonn 1926, s. 14—16, il. 25, 26; 29, 55, 57, 65, 66.
100 Kujot, jw., s. 96; J. Heise, jw„ s. 228; Fry-
drychowicz, jw., s. 409.
w wimpergach siedzisk 17-go czy 18-go i in., wobec
zaobserwowania w niej reminiscencji antycznego
pąka czy liśdia akantu i palmety, bywała powodem
datowania zabytku na wiek XVI 10°. Tymczasem dla
jej wytłumaczenia poszukiwania skierować trzeba na
wytyczone już drogi, prowadzące do biblioteki opac-
twa. Powszechność takiej ornamentyki w miniator-
stwie XII i XIII w. nie wymaga bliższego uzasad-
nienia, a nawet w uszczuplonym księgozbiorze pel-
plińskim znaleźć możemy jej przykłady101. Ilustracją
może być nam także cytowana już raz Księga Ośmiu
Proroków, z której inicjał „H”102 w zestawieniu
ze wspomnianymi kwiatonami i przyjąwszy poprawkę
101 Przykłady tego rodzaju ornamentyki znajdujemy w cy-
towanym już (przypis 72) kodeksie Petri Yombardi Comen-
taria (Rps. 4/8, dawniej V kg. 5) fol. 126 r. etc., a także
w księgach Starego Testamentu: vol. II Regum. (Rps. 10,
dawniej V kg. 14) inicjał P — fol. 28 v., vol. III Proverb.,
Machab. (Rps. 11/25) inicjał V i d — fol. 17 r., 23 r., lub też
w księgach Homiliae doctorum super Evang. pars Hiemalis
(Rps. 1/2, dawniej V kg. 13) inicjał C — fol. 1 v., pars Esti-
malis (Rps. 2/3, dawniej V kg. 1) inicjał L — fol. 4 r.
102 Kopera, Miniatury, s. 62 fig. 12, oraz tenże;
Dzieje Malarstwa, I, s. 26, fig. 26.
293
II. 31. York, katedra, przeźrocze fasady zachodniej,
1333 r. (Wg Bond’a)
2:9, 3:22—24), co poprzez alegorię, np. Drzewa Cnót,
pośrednikami złożonych treści i idei dewocyjnych
i abstrakcyjno-teologicznych.
Na naszym zabytku mamy do czynienia z jedną
jeszcze formą stylizacji ornamentu roślinnego, której
szczególnie reprezentacyjne przykłady znajdujemy
w wieńczących wimpergi kwiatonach. Tutaj, ponad
charakterystycznymi dla ornamentyki angielskiej
i północno-niemiecikiej kwadratowymi liśćmi czołga-
nek", dominują formy płynne, pąki o spiralnie lub
esowato zawijających się krawędziach kielicha, liście
o miękko, półkoliście ząbkowanych brzegach. Ta
właśnie forma kwiatonów, wyraźnie widoczna np.
»9 Por. dekorację stall angielskich, np. z Lancaster (1340—
1349), Hereford (ok. 1380) i Sherborne (po 1436 r.) i deko-
rację snycerską ołtarzy z kościoła Mariackiego w Lubece
(1415—1425), z kościoła św. Jakuba tamże (1435 r.) oraz
ołtarz cechu kupców z kościoła Mariackiego w Wismarze
(drugie trzydziestolecie XV w.), wreszcie dzieła Notkego
i Henniga von der Heide; Bond, Wood Carvings, II, s. 40n.;
47, 49 il. 41, 42, 44, 45, 49, C-G. H e i s e; Luhecker Plastik,
Bonn 1926, s. 14—16, il. 25, 26; 29, 55, 57, 65, 66.
100 Kujot, jw., s. 96; J. Heise, jw„ s. 228; Fry-
drychowicz, jw., s. 409.
w wimpergach siedzisk 17-go czy 18-go i in., wobec
zaobserwowania w niej reminiscencji antycznego
pąka czy liśdia akantu i palmety, bywała powodem
datowania zabytku na wiek XVI 10°. Tymczasem dla
jej wytłumaczenia poszukiwania skierować trzeba na
wytyczone już drogi, prowadzące do biblioteki opac-
twa. Powszechność takiej ornamentyki w miniator-
stwie XII i XIII w. nie wymaga bliższego uzasad-
nienia, a nawet w uszczuplonym księgozbiorze pel-
plińskim znaleźć możemy jej przykłady101. Ilustracją
może być nam także cytowana już raz Księga Ośmiu
Proroków, z której inicjał „H”102 w zestawieniu
ze wspomnianymi kwiatonami i przyjąwszy poprawkę
101 Przykłady tego rodzaju ornamentyki znajdujemy w cy-
towanym już (przypis 72) kodeksie Petri Yombardi Comen-
taria (Rps. 4/8, dawniej V kg. 5) fol. 126 r. etc., a także
w księgach Starego Testamentu: vol. II Regum. (Rps. 10,
dawniej V kg. 14) inicjał P — fol. 28 v., vol. III Proverb.,
Machab. (Rps. 11/25) inicjał V i d — fol. 17 r., 23 r., lub też
w księgach Homiliae doctorum super Evang. pars Hiemalis
(Rps. 1/2, dawniej V kg. 13) inicjał C — fol. 1 v., pars Esti-
malis (Rps. 2/3, dawniej V kg. 1) inicjał L — fol. 4 r.
102 Kopera, Miniatury, s. 62 fig. 12, oraz tenże;
Dzieje Malarstwa, I, s. 26, fig. 26.
293