DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Kruszelnicki, Zygmunt: Ze studiów nad ikonografią Chrystusa Frasobliwego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0344
ZYGMUNT KRUSZELNICKI
wdająca scenę przygotowywania krzyża i wiercenia
w nim otworów po przybyciu na Golgotę. Obnażona
ipositać Chrystusa występuje tu co prawda nie w kla-
sycznej pozie Frasobliwego, lecz z rękami opuszczo-
nymi ku dołowi i skrzyżowanymi, (der gefesselte
Christus im Elend), wiadomo jednak, że te dwie
odmiany siedzącej postaci Jezusa wprowadzane by-
wały do ołtarzy XV-wiecznyeh zamiennie. Otóż pod
tą kwaterą znajduje się wykonany gotycką minuskułą
napis: „Popule meus quid jęci tibi aut in quo con-
tristaui te responde mihi quia eduxi te de terra
aegypti parasti crucem salvatori tuo”. Słowa „para-
Zagadnienie Chrystusa Frasobliwego jako sui ge-
nem historycznego ujęcia momentu Drogi Krzyżowej
było właściwie poruszane dotąd jedynie przez Mess-
nera56, który jednak bynajmniej go nie wyczerpał.
Ostem, którego zajmowały raczej „dewocyjne” aspek-
ty interpretacji Frasobliwego ograniczył się do stwier-
dzenia, że treścią wyodrębnionych, „samotnych”
przedstawień Frasobliwego jest „...Zbawiciel odpoczy-
wający w jakimkolwiek miejscu swej bolesnej dro-
gi”57. Messmer był niewątpliwie chyba na dobrym
tropie poszukując kolebki interesującego nas przed-
stawienia gdzieś na jerozolimskiej Drodze Krzyżowej
ió A. S t a n g e, Deutsche Malerei der Gotik, Band III,
Norddeutschland in der Zeit ton 1400 his 1450, Berlin 1938,
s. 206 n., ryc. 250 n.
sti crucem” zostały niewątpliwie pojęte przez śred-
niowiecznego twórcę w sposób jak najbardziej do-
słowny, jako przygotowywanie krzyża bezpośrednio
poprzedzające przybicie doń Chrystusa. Jednocześnie,
ponieważ tekst znajdujący się pod kwaterą odzwier-
ciedlać ma myśli siedzącego i patrzącego na oprawców
Zbawiciela — owo pozaczasowe rozmyślanie o grzesz-
nej ludzkości, które wyraża omawiany typ plastyczny
rzutowane zostaje na historyczny moment na Golgocie.
W ten sposób cytowany tekst liturgii wielkopiątkowej
stanowi niejako klamrę, spinającą psychologiczny
i historyczny aspekt przedstawienia Frasobliwego.
i w powiązaniu z kultem, jaki się dokoła tej Drogi
w średniowieczu rozwijał. Spróbujmy przejrzeć ma-
teriał, jakiego dostarczają nam pod tym względem
dzieje kultu Viae Dolorosae z uwzględnieniem prac,
jakie się na ten temat już po Messnerze ukazały,
a które ujawniły szereg nie ujętych przez niego mo-
mentów. Oto wzmianki świadczące o żywej niegdyś
idei „odpoczynku” Chrystusa w czasie Drogi Krzyżo-
wej i to najczęściej odpoczynku na kamieniu; z tym
ostatnim motywem łączy się nota bene ciekawe ho-
lenderskie określenie Frasobliwego: „Chrystus na
Zimnym Kamieniu”58.
58 Jw.
57 O s t e n, Christus im Elend, „Westfalen“ s. 185.
58 Jw., s. 190.
316
wdająca scenę przygotowywania krzyża i wiercenia
w nim otworów po przybyciu na Golgotę. Obnażona
ipositać Chrystusa występuje tu co prawda nie w kla-
sycznej pozie Frasobliwego, lecz z rękami opuszczo-
nymi ku dołowi i skrzyżowanymi, (der gefesselte
Christus im Elend), wiadomo jednak, że te dwie
odmiany siedzącej postaci Jezusa wprowadzane by-
wały do ołtarzy XV-wiecznyeh zamiennie. Otóż pod
tą kwaterą znajduje się wykonany gotycką minuskułą
napis: „Popule meus quid jęci tibi aut in quo con-
tristaui te responde mihi quia eduxi te de terra
aegypti parasti crucem salvatori tuo”. Słowa „para-
Zagadnienie Chrystusa Frasobliwego jako sui ge-
nem historycznego ujęcia momentu Drogi Krzyżowej
było właściwie poruszane dotąd jedynie przez Mess-
nera56, który jednak bynajmniej go nie wyczerpał.
Ostem, którego zajmowały raczej „dewocyjne” aspek-
ty interpretacji Frasobliwego ograniczył się do stwier-
dzenia, że treścią wyodrębnionych, „samotnych”
przedstawień Frasobliwego jest „...Zbawiciel odpoczy-
wający w jakimkolwiek miejscu swej bolesnej dro-
gi”57. Messmer był niewątpliwie chyba na dobrym
tropie poszukując kolebki interesującego nas przed-
stawienia gdzieś na jerozolimskiej Drodze Krzyżowej
ió A. S t a n g e, Deutsche Malerei der Gotik, Band III,
Norddeutschland in der Zeit ton 1400 his 1450, Berlin 1938,
s. 206 n., ryc. 250 n.
sti crucem” zostały niewątpliwie pojęte przez śred-
niowiecznego twórcę w sposób jak najbardziej do-
słowny, jako przygotowywanie krzyża bezpośrednio
poprzedzające przybicie doń Chrystusa. Jednocześnie,
ponieważ tekst znajdujący się pod kwaterą odzwier-
ciedlać ma myśli siedzącego i patrzącego na oprawców
Zbawiciela — owo pozaczasowe rozmyślanie o grzesz-
nej ludzkości, które wyraża omawiany typ plastyczny
rzutowane zostaje na historyczny moment na Golgocie.
W ten sposób cytowany tekst liturgii wielkopiątkowej
stanowi niejako klamrę, spinającą psychologiczny
i historyczny aspekt przedstawienia Frasobliwego.
i w powiązaniu z kultem, jaki się dokoła tej Drogi
w średniowieczu rozwijał. Spróbujmy przejrzeć ma-
teriał, jakiego dostarczają nam pod tym względem
dzieje kultu Viae Dolorosae z uwzględnieniem prac,
jakie się na ten temat już po Messnerze ukazały,
a które ujawniły szereg nie ujętych przez niego mo-
mentów. Oto wzmianki świadczące o żywej niegdyś
idei „odpoczynku” Chrystusa w czasie Drogi Krzyżo-
wej i to najczęściej odpoczynku na kamieniu; z tym
ostatnim motywem łączy się nota bene ciekawe ho-
lenderskie określenie Frasobliwego: „Chrystus na
Zimnym Kamieniu”58.
58 Jw.
57 O s t e n, Christus im Elend, „Westfalen“ s. 185.
58 Jw., s. 190.
316