DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Kościół P. P. Wizytek w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0416
TADEUSZ ST. JAROSZEWSKI i JERZY KOWALCZYK
[II. 17. Fasada kościoła św. Jana w Wilnie. (Fot. PIS)
do budowy okazałej do dziś istniejącej świątyni8.
7 listopada 1730 r. prowincjał Konstanty Moszyński
zawarł umowę z architektem warszawskim Wincen-
tym Rachetłim o budowę kościoła. Rachetti podej-
muje się „te dawne bez wszelkiej proporcji założone
mury (kościelne ... rozebrać et de inovo na tychże
samych fundamentach mury generalne odsądzić ...
z ... kaplicami, facjatę reformować i do tego dwie
wieże de novo założyć według nowo zrobionego atory-
ku ręką I. Pana Rakietego architekta warszawskiego,
któren na reformę tego kościoła do upodobania mego
zrobił...” 9. Zakończenie budowy przypadło na rok 1752
(a więc niemal jednocześnie z wizytkami). W roku
1879—81 kościół został przekształcony na cerkiew
(m.in. nasadzono pięć kopułeik na dachu korpusu
i zmieniono hełmy wież). Po przywróceniu kościoła
paulinom kopułki z korpusu kościoła usunięto w ro-
ku 19(23 10. W roku 1926 A. SzysZko-Bohusz opracował
projekt częściowej przebudowy fasady, niezgodny
ze stanem pierwotnym, przewidujący podwyższenie
szczytu fasady oraz obu wież. Projekt ten zrealizowano
do r. 1940 11 z wyjątkiem podwyższenia lewej wieży.
Analogie partii środkowej fasady w Leśnej do
kościoła wizytkowskiego są uderzające. Analogiczny
jest rytm przęseł fasady, analogiczne są proporcje,
ilość kolumn a nawet niektóre detale jak obramienia
Okien i nisz. W Leśnej pomiędzy kolumnami znajdują
się również zaokrąglone wybrzuszenia, tylko o nieco
innym profilu niż u Wizytek. W obu obiektach środ-
kowe przęsło fasady jest lekko cofnięte w stosunku
do bacznych. Analogii obu obiektów nlie może zmniej-
szyć fakt, że fasada leśnieńska jest dwuwieżowa. Wie-
że te mogłyby być zresztą dodane na wyraźne życze-
nie dysponenta. Nie należy zapominać o roli ener-
gicznego prowincjała Konstantego Moszyńskiego, zna-
jącego się na sztuce, który angażował doskonałych
artystów i narzucał im swoje upodobania. Pewtne
różnice, co prawda subtelne, występują w interpre-
tacji bardzo podobnego detalu, który w Leśnej jest
bardziej suchy, ostrzej cięty, kolumny smuklej sze
d tynkowane. Pomimo tych różnic, abstrahując od
wież, należy stwierdzić, że nie ma chyba drugiego
równie bliskiego fasadzie wizytfcowskiej obiektu
w Polsce. Trzeba tu jednak podkreślić fakt, że
8 O. Aleksander Paulin, Powrót cudownego obrazu Matki 10 o. Aleksander Paulin, jw., s. 19, 27, ponadto na
Bożej do Leśnej na Podlasiu, Częstochowa 1933, s. 18, 19. nr s. s. 29 i 61 fotografie stanu pierwotnego fasady kościoła.
9 K. Kaczmarczyk, Wypisy archiwalne dotyczące lii- u J. Frazik, J. Kowalczyk, J. Królik, Katalog
storii sztuki w Polsce XVIII/XIX, maszynopis w Bibl. PIS, Zabytków Sztuki pow. Biała Podlaska, maszynopis w zb. PIS.
W-wa, sygn. 40, s. 68.
388
[II. 17. Fasada kościoła św. Jana w Wilnie. (Fot. PIS)
do budowy okazałej do dziś istniejącej świątyni8.
7 listopada 1730 r. prowincjał Konstanty Moszyński
zawarł umowę z architektem warszawskim Wincen-
tym Rachetłim o budowę kościoła. Rachetti podej-
muje się „te dawne bez wszelkiej proporcji założone
mury (kościelne ... rozebrać et de inovo na tychże
samych fundamentach mury generalne odsądzić ...
z ... kaplicami, facjatę reformować i do tego dwie
wieże de novo założyć według nowo zrobionego atory-
ku ręką I. Pana Rakietego architekta warszawskiego,
któren na reformę tego kościoła do upodobania mego
zrobił...” 9. Zakończenie budowy przypadło na rok 1752
(a więc niemal jednocześnie z wizytkami). W roku
1879—81 kościół został przekształcony na cerkiew
(m.in. nasadzono pięć kopułeik na dachu korpusu
i zmieniono hełmy wież). Po przywróceniu kościoła
paulinom kopułki z korpusu kościoła usunięto w ro-
ku 19(23 10. W roku 1926 A. SzysZko-Bohusz opracował
projekt częściowej przebudowy fasady, niezgodny
ze stanem pierwotnym, przewidujący podwyższenie
szczytu fasady oraz obu wież. Projekt ten zrealizowano
do r. 1940 11 z wyjątkiem podwyższenia lewej wieży.
Analogie partii środkowej fasady w Leśnej do
kościoła wizytkowskiego są uderzające. Analogiczny
jest rytm przęseł fasady, analogiczne są proporcje,
ilość kolumn a nawet niektóre detale jak obramienia
Okien i nisz. W Leśnej pomiędzy kolumnami znajdują
się również zaokrąglone wybrzuszenia, tylko o nieco
innym profilu niż u Wizytek. W obu obiektach środ-
kowe przęsło fasady jest lekko cofnięte w stosunku
do bacznych. Analogii obu obiektów nlie może zmniej-
szyć fakt, że fasada leśnieńska jest dwuwieżowa. Wie-
że te mogłyby być zresztą dodane na wyraźne życze-
nie dysponenta. Nie należy zapominać o roli ener-
gicznego prowincjała Konstantego Moszyńskiego, zna-
jącego się na sztuce, który angażował doskonałych
artystów i narzucał im swoje upodobania. Pewtne
różnice, co prawda subtelne, występują w interpre-
tacji bardzo podobnego detalu, który w Leśnej jest
bardziej suchy, ostrzej cięty, kolumny smuklej sze
d tynkowane. Pomimo tych różnic, abstrahując od
wież, należy stwierdzić, że nie ma chyba drugiego
równie bliskiego fasadzie wizytfcowskiej obiektu
w Polsce. Trzeba tu jednak podkreślić fakt, że
8 O. Aleksander Paulin, Powrót cudownego obrazu Matki 10 o. Aleksander Paulin, jw., s. 19, 27, ponadto na
Bożej do Leśnej na Podlasiu, Częstochowa 1933, s. 18, 19. nr s. s. 29 i 61 fotografie stanu pierwotnego fasady kościoła.
9 K. Kaczmarczyk, Wypisy archiwalne dotyczące lii- u J. Frazik, J. Kowalczyk, J. Królik, Katalog
storii sztuki w Polsce XVIII/XIX, maszynopis w Bibl. PIS, Zabytków Sztuki pow. Biała Podlaska, maszynopis w zb. PIS.
W-wa, sygn. 40, s. 68.
388