DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki
DOI article:Zieliński, Jan: Trzynastowieczna architektura kościoła farnego w Ziębicach
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0423
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
II. 3. Ziębice, kościół par. św. Jerzego.
Wnętrze części halowej od wsch.
(Fot. T. Kaźmierski, zb. PIS)
gotyckiej odpowiednika. Również w
niemieckiej architekturze sakralnej
tego okresu brak tego rodzaju zało-
żeń. Bliższe analogie znajdujemy
natomiast na terenie austriacko-
czeskiim. Pierwsze kościoły zakonów
żebraczych w Austrii powstają w
latach 70-tych trzynastego wieku
w Imbach, Knns i Durenstein. Prócz
wydłużanych 'przęseł (znacznie wię-
cej od francuskich), podobnie umie-
szczonych wejść, cechą wspólną
austriackich dwunawowych kościo-
łów żebraczych jest ich identyczna
niemal szerokość, odpowiadająca
znowu refektarzom, jak i użycie
przypór kątowych, z trzecią przy-
porą na osi środkowej w fasadzie
zachodniej. Prócz ogólnego dwuna-
wowego założenia halę ziębicką łą-
'Czy z /tymi kościołami podobne za-
stosowanie wydłużonych przypór ką-
towych. Najbardziej pokrewny jej —•
najstarszy z tych 'trzech budowli
kościół w Imbach posiada, podob-
nie jak kościół ziębieki, grube, ma-
sywne rnury, znacznie ;silniejszą w
stosunku do pozostałych przyporę
kątową i wejście w fasadzie za-
chodniej. Pokrewne również kościo-
łowi ziębiekiemu, jak i kościołowi
w Austrii, są następujące czeskie
hale dwunawowe: kościół klasztor-
ny minorytów i kościół św. Mateu-
sza w Bechinii oraz synagoga w
Pradze. Kościół minorytów w Be-
chinii, mimo sklepień z końca XV w.,
należy wg Domina do- pierwotnej
budowli 'klasztornej, założonej w
r. 1248. Natomiast Frey, wskazując
na pokrewieństwo zasadniczego pla-
nu tej budowli z planem hali zię-
bickiej (niemal identyczne propor-
cje), datuje powstanie jej ok. r. 1200.
Ponadto wspólność obu tych bu-
dowli zaznaczają podobnie ukształ-
towane pola sklepienne, kątowe
przypory wraz z środkową na osi
oraz umieszczenie portalu po stro-
nie północnej w fasadzie zachodniej.
Bechiński kościół św. Mateusza oraz
praśka synagoga powstają nieco póź-
niej niż hala ziębicką. Pewne podo-
bieństwo ido założenia ziębickiego
możemy również dostrzec w ukształ-
towaniu rekonstruowanego rzutu
poziomego kościoła poznańskich do-
minikanów (przęsła 'zwężające się
ku wschodowi).
Na podstawie powyższego, dwu-
nawowe, halowe założenie kościoła
ziębickiego należy wywieść z zało-
żeń kościołów żebraczych w Austrii
i w Czechach (kościół (minorytów
w Beohiniii), pokrewnych sobie na-
wzajem i wywodzących się z kolei
z dominikańskich kościołów fran-
cuskich. Nie wykluczone są też
pewne wpływy izałożenia 'poznań-
skich dominikanów.
Elementy konstrukcyjne i deko-
racyjne budowli ziębickiej, prócz
wpływów rodzimego budownictwa
II. 4. Ziębice, kościół par. św. Jerzego.
Widok na ścianę pn. nawy i system
służek. (Fot. T. Kaźmierski, zb. PIS)
II. 5. Ziębice, kościół par. św. Jerzego.
Portal zach., lewy. (Fot. T. Kaź-
mierski, zb. PIS)
śląskiego, posiadają analogie w bu-
downictwie niemieckim na terenie
Westfalii i Hesji, pozostającym z ko-
lei pod 'wpływem architektury fran-
cuskiej. Pochodzenie westfalskie wy-
kazują dwa filary krzyżowe, któ-
rych rdzeń stanowią przecinające
się prostokąty w otoczeniu partii
służek półokrągłych i prostokątnych
(kościoły w Herford, w Lippstadt,
Soest). Na Śląsku, podobny układ
filarów występuje w kościele klasz-
tornym w Trzebnicy i w partii
wschodniej kościoła famego w Zło-
toryi. Te poligonalne krzyżowe fi-
lary wrystępują w halach westfal-
skich równocześnie z masywnymi,
kopulastymi Sklepieniami, co widzi-
my również w hali ziębickiej. Tenże
typ filarów i sklepień występuje
jednak znacznie wcześniej w ka-
tedrach francuskich. Odmiennie
ukształtowany jest trzeci zachodni
fiiar międzymawowy budowli zię-
bi okiej. Jest on regularnym ośmio-
bokiem. Z wszystkich jego boków
spływają dłuższe i krótsze służki
nadwieszone, przedzielone w dol-
nych partiach pierścieniami, spoczy-
wające ina liściastych konsolkach.
Sklepienia wspierane są na ścianach
bocznych przez system służek nad-
wieszonych, które wraz z zachod-
nim filarem ośmiobocznym wywo-
dzą się z architektury cysterskiej.
Hala ziębicką pozostawała niewąt-
395
II. 3. Ziębice, kościół par. św. Jerzego.
Wnętrze części halowej od wsch.
(Fot. T. Kaźmierski, zb. PIS)
gotyckiej odpowiednika. Również w
niemieckiej architekturze sakralnej
tego okresu brak tego rodzaju zało-
żeń. Bliższe analogie znajdujemy
natomiast na terenie austriacko-
czeskiim. Pierwsze kościoły zakonów
żebraczych w Austrii powstają w
latach 70-tych trzynastego wieku
w Imbach, Knns i Durenstein. Prócz
wydłużanych 'przęseł (znacznie wię-
cej od francuskich), podobnie umie-
szczonych wejść, cechą wspólną
austriackich dwunawowych kościo-
łów żebraczych jest ich identyczna
niemal szerokość, odpowiadająca
znowu refektarzom, jak i użycie
przypór kątowych, z trzecią przy-
porą na osi środkowej w fasadzie
zachodniej. Prócz ogólnego dwuna-
wowego założenia halę ziębicką łą-
'Czy z /tymi kościołami podobne za-
stosowanie wydłużonych przypór ką-
towych. Najbardziej pokrewny jej —•
najstarszy z tych 'trzech budowli
kościół w Imbach posiada, podob-
nie jak kościół ziębieki, grube, ma-
sywne rnury, znacznie ;silniejszą w
stosunku do pozostałych przyporę
kątową i wejście w fasadzie za-
chodniej. Pokrewne również kościo-
łowi ziębiekiemu, jak i kościołowi
w Austrii, są następujące czeskie
hale dwunawowe: kościół klasztor-
ny minorytów i kościół św. Mateu-
sza w Bechinii oraz synagoga w
Pradze. Kościół minorytów w Be-
chinii, mimo sklepień z końca XV w.,
należy wg Domina do- pierwotnej
budowli 'klasztornej, założonej w
r. 1248. Natomiast Frey, wskazując
na pokrewieństwo zasadniczego pla-
nu tej budowli z planem hali zię-
bickiej (niemal identyczne propor-
cje), datuje powstanie jej ok. r. 1200.
Ponadto wspólność obu tych bu-
dowli zaznaczają podobnie ukształ-
towane pola sklepienne, kątowe
przypory wraz z środkową na osi
oraz umieszczenie portalu po stro-
nie północnej w fasadzie zachodniej.
Bechiński kościół św. Mateusza oraz
praśka synagoga powstają nieco póź-
niej niż hala ziębicką. Pewne podo-
bieństwo ido założenia ziębickiego
możemy również dostrzec w ukształ-
towaniu rekonstruowanego rzutu
poziomego kościoła poznańskich do-
minikanów (przęsła 'zwężające się
ku wschodowi).
Na podstawie powyższego, dwu-
nawowe, halowe założenie kościoła
ziębickiego należy wywieść z zało-
żeń kościołów żebraczych w Austrii
i w Czechach (kościół (minorytów
w Beohiniii), pokrewnych sobie na-
wzajem i wywodzących się z kolei
z dominikańskich kościołów fran-
cuskich. Nie wykluczone są też
pewne wpływy izałożenia 'poznań-
skich dominikanów.
Elementy konstrukcyjne i deko-
racyjne budowli ziębickiej, prócz
wpływów rodzimego budownictwa
II. 4. Ziębice, kościół par. św. Jerzego.
Widok na ścianę pn. nawy i system
służek. (Fot. T. Kaźmierski, zb. PIS)
II. 5. Ziębice, kościół par. św. Jerzego.
Portal zach., lewy. (Fot. T. Kaź-
mierski, zb. PIS)
śląskiego, posiadają analogie w bu-
downictwie niemieckim na terenie
Westfalii i Hesji, pozostającym z ko-
lei pod 'wpływem architektury fran-
cuskiej. Pochodzenie westfalskie wy-
kazują dwa filary krzyżowe, któ-
rych rdzeń stanowią przecinające
się prostokąty w otoczeniu partii
służek półokrągłych i prostokątnych
(kościoły w Herford, w Lippstadt,
Soest). Na Śląsku, podobny układ
filarów występuje w kościele klasz-
tornym w Trzebnicy i w partii
wschodniej kościoła famego w Zło-
toryi. Te poligonalne krzyżowe fi-
lary wrystępują w halach westfal-
skich równocześnie z masywnymi,
kopulastymi Sklepieniami, co widzi-
my również w hali ziębickiej. Tenże
typ filarów i sklepień występuje
jednak znacznie wcześniej w ka-
tedrach francuskich. Odmiennie
ukształtowany jest trzeci zachodni
fiiar międzymawowy budowli zię-
bi okiej. Jest on regularnym ośmio-
bokiem. Z wszystkich jego boków
spływają dłuższe i krótsze służki
nadwieszone, przedzielone w dol-
nych partiach pierścieniami, spoczy-
wające ina liściastych konsolkach.
Sklepienia wspierane są na ścianach
bocznych przez system służek nad-
wieszonych, które wraz z zachod-
nim filarem ośmiobocznym wywo-
dzą się z architektury cysterskiej.
Hala ziębicką pozostawała niewąt-
395