DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Steinborn, Bożena: Wczesnorenesansowy ołtarz Hioba w Muzeum Śląskim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45620#0021
OŁTARZ HIOBA W MUZEUM ŚLĄSKIM
kujący szczęśliwości niebieskiej sprawiedliwi mężowie
Hiob i Łazarz wskazują więc z pewnością na sens
śmierci i zmartwychwstania. Tak pojęte zestawienie
tematyczne może mieć jeszcze jedną rację: prądy
społeczne związane z wojnami chłopskimi nurtowały
współczesne Niemcy, nie było by więc nic dziwnego
w tym, gdyby malarz tendencyjnie ukazać pragnął
znikomość bogactw ziemskich w połączeniu z podnie-
sieniem wartości moralnych biedaków. Pewne podo-
bieństwa portretowe bogacza z rysami twarzy księcia
saskiego Fryderyka Mądrego mogłyby wówczas nie
być przypadkowe23. Na poparcie tej hipotezy można
by przytoczyć przykład podobnej identyfikacji boga-
cza z przypowieści o Łazarzu z królem Henry-
kiem VIII w obrazie Bonifazia di Pitati24.
Mniej może pogłębiona treściowo, lecz za to bar-
dziej dewocyjno-praktyczna myśl przewodnia wynika
z rozumienia Łazarza jako patrona trędowatych i za-
każonych, z powszechnego mylenia go ze św. Łaza-
rzem, biskupem Nicei. Oznaczałoby to wówczas po-
święcenie ołtarza jednocześnie dwu patronom od
chorób wrzodowych i zarazy — zrozumiałe wobec
nasilenia tych plag w Europie od początku XVI w.
W zależności od wyboru jednej z dwu przedsta-
wionych koncepcji treściowych obu skrzydeł jako
całości — rysuje się alternatywa tematu płaskorzeźby
w niezachowanej szafie środkowej. Jeśliby przyjąć,
że skrzydło lewe jest w pewnym sensie zakończeniem
opowieści o Hiobie ze skrzydła prawego — wątek
Hioba należało by uznać za główny temat malowidła
na zamkniętym ołtarzu. Głównym jego bohaterem
byłby przeto Hiob, którego rolę — prefiguranta
Chrystusa podkreśla zewnętrzne podobieństwo. Przy
takim rozumowaniu narzuca się Biczowanie Chrystu-
sa jako najprawdopodobniejszy temat szafy środko-
wej. W typologicznych koncepcjach średniowiecznych,
w pisanych Bibliach Pauperum i w malowidłach
ściennych25 Hiob zrozpaczony czy wyszydzany zesta-
wiany jest najczęściej z Biczowaniem. Zdarza się na-
wet że. jak w wypadku rękopisu Speculum z 1450 r.26
23 Portret księcia saskiego Fryderyka III Mądrego
z 1515 r. w muzeum w Berlinie, pędzla Ł. Cranacha St. —
por. H. Posse, Lucas Cranach d. A., Wien 1942, tabl. 134.
24 Reau jw„ t. I, cz. II Nouvea>u Testament, s. 348 nn.
25 W. Schreiber (Biblia Pauperum, Strassburg 1903)
cytuje ich cały szereg. Por. też Biblia pauperum (1471 r.).
wyd. R. Echwald, Weimar 1906.
26 w berlińskim ■Kupferstich-Kabinett — por. v o n der
O s t e n, Job and Christ, jw.
II. 8. Drzeworyt Księgi Hioba w Biblii wyd. u M. Wdl-
raba w Lipsku w 1543 r. Wrocław, Bibl. Uniw.
(Fot. Stacja Mikrof. Bibl. Uniw. we Wrocławiu)
II. 7. Drzeworyt Księgi Hioba w Biblii wyd. u H. Luff-
ta w Wittenberdze w 1564 r. Wrocław, Bibl. Uniw.
(Fot. Stacja Mikrof. Bibl, Uniw. we Wrocławiu)
n
kujący szczęśliwości niebieskiej sprawiedliwi mężowie
Hiob i Łazarz wskazują więc z pewnością na sens
śmierci i zmartwychwstania. Tak pojęte zestawienie
tematyczne może mieć jeszcze jedną rację: prądy
społeczne związane z wojnami chłopskimi nurtowały
współczesne Niemcy, nie było by więc nic dziwnego
w tym, gdyby malarz tendencyjnie ukazać pragnął
znikomość bogactw ziemskich w połączeniu z podnie-
sieniem wartości moralnych biedaków. Pewne podo-
bieństwa portretowe bogacza z rysami twarzy księcia
saskiego Fryderyka Mądrego mogłyby wówczas nie
być przypadkowe23. Na poparcie tej hipotezy można
by przytoczyć przykład podobnej identyfikacji boga-
cza z przypowieści o Łazarzu z królem Henry-
kiem VIII w obrazie Bonifazia di Pitati24.
Mniej może pogłębiona treściowo, lecz za to bar-
dziej dewocyjno-praktyczna myśl przewodnia wynika
z rozumienia Łazarza jako patrona trędowatych i za-
każonych, z powszechnego mylenia go ze św. Łaza-
rzem, biskupem Nicei. Oznaczałoby to wówczas po-
święcenie ołtarza jednocześnie dwu patronom od
chorób wrzodowych i zarazy — zrozumiałe wobec
nasilenia tych plag w Europie od początku XVI w.
W zależności od wyboru jednej z dwu przedsta-
wionych koncepcji treściowych obu skrzydeł jako
całości — rysuje się alternatywa tematu płaskorzeźby
w niezachowanej szafie środkowej. Jeśliby przyjąć,
że skrzydło lewe jest w pewnym sensie zakończeniem
opowieści o Hiobie ze skrzydła prawego — wątek
Hioba należało by uznać za główny temat malowidła
na zamkniętym ołtarzu. Głównym jego bohaterem
byłby przeto Hiob, którego rolę — prefiguranta
Chrystusa podkreśla zewnętrzne podobieństwo. Przy
takim rozumowaniu narzuca się Biczowanie Chrystu-
sa jako najprawdopodobniejszy temat szafy środko-
wej. W typologicznych koncepcjach średniowiecznych,
w pisanych Bibliach Pauperum i w malowidłach
ściennych25 Hiob zrozpaczony czy wyszydzany zesta-
wiany jest najczęściej z Biczowaniem. Zdarza się na-
wet że. jak w wypadku rękopisu Speculum z 1450 r.26
23 Portret księcia saskiego Fryderyka III Mądrego
z 1515 r. w muzeum w Berlinie, pędzla Ł. Cranacha St. —
por. H. Posse, Lucas Cranach d. A., Wien 1942, tabl. 134.
24 Reau jw„ t. I, cz. II Nouvea>u Testament, s. 348 nn.
25 W. Schreiber (Biblia Pauperum, Strassburg 1903)
cytuje ich cały szereg. Por. też Biblia pauperum (1471 r.).
wyd. R. Echwald, Weimar 1906.
26 w berlińskim ■Kupferstich-Kabinett — por. v o n der
O s t e n, Job and Christ, jw.
II. 8. Drzeworyt Księgi Hioba w Biblii wyd. u M. Wdl-
raba w Lipsku w 1543 r. Wrocław, Bibl. Uniw.
(Fot. Stacja Mikrof. Bibl. Uniw. we Wrocławiu)
II. 7. Drzeworyt Księgi Hioba w Biblii wyd. u H. Luff-
ta w Wittenberdze w 1564 r. Wrocław, Bibl. Uniw.
(Fot. Stacja Mikrof. Bibl, Uniw. we Wrocławiu)
n