Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (24.1962)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

21.11. W. Tomkiewicz, Obrazy
Dolabelli w Kraśniku, druk. „Biule-
tyn H.S.” XXIII (196'1), nr 2.
28.11. J. Białostocki, Zagadnienie
ikonografii Vanitas, druk. Vanitas.
Z dziejów obrazowania idei „Mar-
ności” i „Przemijania” w poezji i
sztuce, Teoria i twórczość, Pomor-
skie Tów. Przyj. Nauk, Prace Ko-
misji Historii Sztuki, T. VI, z. 3,
Poznań 1961; w druku „Wallraf —
Richartz Jahrbuch”, XXIII, 1961.
14.III. M. Smolarska, Zaginiona
kolekcja kilimów Muzeum Śląskie-
go, druk. „Biuletyn H.S.”, XXIII
(1961), nr 4.

21.III. T. Lalik, Uwagi o kole-
giatach polskich XI i 1. połowy
XII wieku.
3.V. J. Piwocki, Husserl i Picasso.
23. V. J. Starzyński, Pojęcie ro-
mantyzmu i realizmu w krytyce
artystycznej Baudelaire’a, druk.
20.VI. A. Olszewski, Z problema-
tyki architektury XX-lecia. Grupa
„Blok” 1924—1927.
Oddział wrocławski
6.II. T. Kozaczewski, Wyniki ba-
dań archeologicznych w Środzie
Śląskiej.

20.HI. J. Frazik, Poglądy na rolę
żebra w sklepieniach gotyckich,
druk. „Biuletyn H.S.” XXIII (1961),
nr 4.
22.V. B. Steinbom, Renesansowy
ołtarz Hioba w zbiorach Muzeum
Śląskiego we Wrocławiu.
19.VI. Z. Hornung, Rodowód ar-
tystyczny utworów rzeźbiarskich
Santi Gucciego.
26.VI. A. Ziomecka i D. Stan-
kiewicz, Gotycka figura Madonny
w zbiorach Muzeum Śląskiego we
Wrocławiu, problemy ikonografii
i konserwacji.

TADEUSZ KOZACZEWSKI

O NIEKTÓRYCH NIEWYJAŚNIONYCH PROBLEMACH BUDOWLANYCH
KOŚCIOŁA POKLASZTORNEGO W TRZEBNICY
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 16.V.1960 r.)

Poklasztomy kościół św. Bartło-
mieja w Trzebnicy zaliczany jest
do czołowych budowli średniowiecz-
nych na Dolnym Śląsku. Tak wyso-
ka ocena budowli uzasadniona jest
wielkością założenia, bogatym sto-
sunkowo wyposażeniem w detal ar-
chitektoniczny, a także wczesnością
wprowadzenia nowych, gotyckich
elementów konstrukcyjnych przy
zastosowaniu cegły. W czasach ba-
roku kościół uległ przebudowie i z
tego powodu zatracił wiele cech
pierwotnych. Pokryte grubą wars-
twą tynku elementy konstrukcyjno-
-deikoracyjne wydobyła ponownie
na światło dzienne restauracja, ja-
kiej poddano budowlę w okresie
międzywoj ennym.
Przy okazji dokonano pomiarów
budowli i przeprowadzono prace
badawcze, którymi kierował A. Zin-
kler. Wyniki swych prac wraz z
przeprowadzoną rekonstrukcją za-
łożenia pierwotnego A. Zinkler
przedstawił w artykule Die Rekon-
struktion des mittelalterlichen Baues
der Klosterkirche in Trebnitz ogło-
szonym w publikacji zbiorowej (A.
Zinkler, D. Frey, G. Grundmann,
Die Klosterkirche in Trebnitz, Wroc-
ław 1940).
Według A. Zinklera kościół
trzebnicki był bazyliką trójnawową
z nawą krzyżową. Od wschodu bu-
dowla kończyła się jednoprzęsło-
wym prezbiterium z cylindryczną
absydą i dwiema towarzyszącymi
jej kaplicami, również z cylindrycz-
nymi absydami. Poniżej prezbiterium

mieściła się krypta. W nawie głów-
nej natomiast, w dwu jej przęsłach
wschodnich oraz na skrzyżowaniu
naw, na wysokości 4 m powyżej
obecnej posadzki, wznosiła się ob-
szerna empora dla zakonnic. Wresz-
cie przed ścianą zachodnią korpusu
nawowego znajdował się ażurowy,
trójdzielny portyk.
W przedstawionej przez A. Zin-
klera rekonstrukcji kościoła trzeb-
nickiego najwięcej zastrzeżeń wzbu-
dza empora. Według niego, jej ist-
nienie najprawdopodobniej w przęs-
łach IX i X, a zapewne także i w
VIII (s. 73) wynikało z różnic, jakie
zachodzą między wschodnimi i za-
chodnimi przęsłami korpusu trój-
nawowego. Różnice te są rzeczywiś-
cie zaskakujące. A. Zinkler dostrze-
ga je w zasadzie w nawie głównej
tylko, co, jak zobaczymy później,
jest niezupełnie słuszne.
Z. Swiechowski (Architektura na
Śląsku do połowy XIII w., Warsza-
wa 1955) odrzuca istnienie empory.
Przęsła wschodnie rekonstruuje po-
dobnie jak przęsła zachodnie,
wbrew wynikom badań A. Zinklera,
który odkrył łęk na wysokości 143
cm powyżej posadzki.
Pierwszą cechą wyróżniającą
wschodnią część nawy środkowej
jest grubość dolnych części jej ścian,
Wynosząca tu 125 cm, to jest o
jedną cegłę większa niż w części
zachodniej (96 cm). Zmiana gru-
bości muru występuje na filarze
35 i 36, (ił. 1) a więc w połowie
długości korpusu trójnawowego. Oba

wymienione filary charakteryzują
się dość osobliwym przekrojem, zbli-
żonym częściowo do przekroju fi-
larów zachodnich, częściowo zaś do
wschodnich. Dwie części każdego
z tych filarów są jakby przesunię-
te wzajemnie, przy czym jedna
część posiada cokół i bazy, gdy
druga ich nie posiada. Występ muru
z filara, znajdujący się od strony
nawy bocznej, jest przesunięty w
stosunku do występu od strony na-
wy środkowej. Odnosi się wrażenie,
że kształt taki nadano filarom w
wyniku jakiejś przebudowy, doko-
nanej jeszcze przed przebudową ba-
rokową.
Inne filary międzynawowe, mi-
mo odmiennego ukształtowania w
części wschodniej i odmiennego w
części zachodniej, posiadają prze-
kroje prawidłowe. Tak w każdym
razie rekonstruuje je A. Zinkler.
Regularnością przekroju odznaczają
się zwłaszcza filary części zachod-
niej, z cokołami obiegającymi je
w koło na poziomie obecnej posadz-
ki. W filarach części wschodniej
podobne cokoły znajdują się jedy-
nie przy występach od strony naw
bocznych, nie ma ich natomiast
przy samym trzonie filaru oraz
przy występie od strony nawy środ-
kowej. Przeprowadzone przez A.
Zinklera badania przy filarze 19 i
23 nie ujawniły jakichkolwiek śla-
dów baz do głębokości 2,20 poni-
żej obecnej posadzki (s. 67). Jak
wynika z rekonstrukcji, autor nie
stwierdził w trakcie badań żadnego

119