DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Olesin
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45620#0106
TADEUSZ S. JAROSZEWSKI
OLESIN
„Ileż świetnych widoków drzew majestatycznych,
Krętych ścieżek, manowców, strumyków rozlicznych.
Ulic we dwa rzędy kwiatami sadzonych.
Altanków, wiejskich domków i mostków zwodzonych.
Wszystko to przecudowne; w którejkolwiek stronie
Wszystko wiejską prostotą naokoło zionie...” 1
1. Słynna rezydencja letnia Stanisława Kostki Po-
tockiego w Olesinie koło Kurowa nie miała szczęśli-
wego losu. Założona w r. 1776 przetrwała niewiele
-ponad pół wieku. Dzisiejszy pseudoklasycy styczny
pałac olesiński oraz resztki parku ze stawami ryb-
nymi w niczym nie przypominają sielankowej sie-
dziby magnackiej, opiewanej przez J. U. Niemce-
wicza 2.
Olesin nie ma osobnej monografii, choć, zasługuje
na nią już choćby z tego względu, że uważany jest
za jeden z najwcześniejszych ogrodów angielskich
w Polsce 3. Olesinem zainteresował się dopiero szerzej
S. Lorentz w studium o działalności St. K. Potockiego
w dziedzinie architektury.4 Niniejsza praca podej-
muje próbę szkicowej chociaż rekonstrukcji tego zało-
żenia i wyznaczenia mu miejsca w historii architek-
tury polskiej.
Olesiin będzie nas interesował tylko do r. 1838,
t.j. do momentu ^sprzedaży posiadłości przez Aleksan-
Artykuł niniejszy powstał w związku z przygotowywaną
przeze mnie pod kierunkiem prof. dr Stanisława Lorentza
pracą doktorską pt. Chrystian Piotr Aigner.
1 „Wiersze znalezione w Olesinie ma wierzy [sic!] przez
niewiadomą osobę na cześć Olesina ołówkiem na ścianie
wyryte”. AGAD, Arch. Publ. Potockich 235. Zbór wierszy
i kompozycji, s. 81.
2 J. U. Niemcewicz, Puławy (Arcydzieła Polskich
i obcych pisarzy t. LXI), Brody 1907, s. 34—35.
3 J. u. Niemcewicz, Podróże historyczne po zie-
miach polskich, Paryż—Petersburg 1858, s. 159.
dra Potockiego, syna Stanisława Kostki. Stan prawny
Olesina jest w omawianym okresie nader skompli-
kowany. Olesin nie był wówczas ośrodkiem dóbr
ziemskich — w dokumentach określano go jako
„ogród zwany Olesin ... bez żadnej attynencji grun-
towej” lub „kolonia Olesin”. Obszar posiadłości nie był
wielki: wynosił tylko 35 morgów chełmińskich i 5
prętów, przynależał terytorialnie do dóbr Kurów
i został z nich wydzielony dopiero w r. 1793.5
Miasteczko Kurów wraz z kilkoma wsiami stano-
wiło w końcu w. XVIII własność Ignacego Potockiego.
Otrzymał je wraz z dobrami Klementowice, Michów
i Świdry w spadku po rodzicach.6 Malownicze, pod-
mokłe okolice Kurowa upodobał sobie szczególnie brat
właściciela, Stanisław Kostka i niedaleko rezydencji
kurowskiej założył ogród w „guście angielskim”, któ-
ry nazwał na cześć żony i syna Olesin.7 Ogród
olesiński położony był na zachód od rezydencji ku-
rowskiej, (objętej zresztą dzisiaj nazwą Olesin), bli-
4 S. Lorentz, Działalność St. Kostki Potockiego
w dziedzinie architektury, „Rocznik Historii Sztuki PAN”,
t. I, Wrocław 1'956, s. 465.
5 AGAD, Arch. Gosp. Wił. Anteriora 297. Akta zawiera-
jące przedmiota Olesina pod Kurowem dotyczące. (Wykaz
Hypoteczny Dobra Ziemskie Olesin z przyległościami oraz
akt sprzedaży Olesina z dn. 8.11.1833).
6 L. Dembowski, Moje wspomnienia, t. I, Peters-
burg 1898, s. 78. x
96
OLESIN
„Ileż świetnych widoków drzew majestatycznych,
Krętych ścieżek, manowców, strumyków rozlicznych.
Ulic we dwa rzędy kwiatami sadzonych.
Altanków, wiejskich domków i mostków zwodzonych.
Wszystko to przecudowne; w którejkolwiek stronie
Wszystko wiejską prostotą naokoło zionie...” 1
1. Słynna rezydencja letnia Stanisława Kostki Po-
tockiego w Olesinie koło Kurowa nie miała szczęśli-
wego losu. Założona w r. 1776 przetrwała niewiele
-ponad pół wieku. Dzisiejszy pseudoklasycy styczny
pałac olesiński oraz resztki parku ze stawami ryb-
nymi w niczym nie przypominają sielankowej sie-
dziby magnackiej, opiewanej przez J. U. Niemce-
wicza 2.
Olesin nie ma osobnej monografii, choć, zasługuje
na nią już choćby z tego względu, że uważany jest
za jeden z najwcześniejszych ogrodów angielskich
w Polsce 3. Olesinem zainteresował się dopiero szerzej
S. Lorentz w studium o działalności St. K. Potockiego
w dziedzinie architektury.4 Niniejsza praca podej-
muje próbę szkicowej chociaż rekonstrukcji tego zało-
żenia i wyznaczenia mu miejsca w historii architek-
tury polskiej.
Olesiin będzie nas interesował tylko do r. 1838,
t.j. do momentu ^sprzedaży posiadłości przez Aleksan-
Artykuł niniejszy powstał w związku z przygotowywaną
przeze mnie pod kierunkiem prof. dr Stanisława Lorentza
pracą doktorską pt. Chrystian Piotr Aigner.
1 „Wiersze znalezione w Olesinie ma wierzy [sic!] przez
niewiadomą osobę na cześć Olesina ołówkiem na ścianie
wyryte”. AGAD, Arch. Publ. Potockich 235. Zbór wierszy
i kompozycji, s. 81.
2 J. U. Niemcewicz, Puławy (Arcydzieła Polskich
i obcych pisarzy t. LXI), Brody 1907, s. 34—35.
3 J. u. Niemcewicz, Podróże historyczne po zie-
miach polskich, Paryż—Petersburg 1858, s. 159.
dra Potockiego, syna Stanisława Kostki. Stan prawny
Olesina jest w omawianym okresie nader skompli-
kowany. Olesin nie był wówczas ośrodkiem dóbr
ziemskich — w dokumentach określano go jako
„ogród zwany Olesin ... bez żadnej attynencji grun-
towej” lub „kolonia Olesin”. Obszar posiadłości nie był
wielki: wynosił tylko 35 morgów chełmińskich i 5
prętów, przynależał terytorialnie do dóbr Kurów
i został z nich wydzielony dopiero w r. 1793.5
Miasteczko Kurów wraz z kilkoma wsiami stano-
wiło w końcu w. XVIII własność Ignacego Potockiego.
Otrzymał je wraz z dobrami Klementowice, Michów
i Świdry w spadku po rodzicach.6 Malownicze, pod-
mokłe okolice Kurowa upodobał sobie szczególnie brat
właściciela, Stanisław Kostka i niedaleko rezydencji
kurowskiej założył ogród w „guście angielskim”, któ-
ry nazwał na cześć żony i syna Olesin.7 Ogród
olesiński położony był na zachód od rezydencji ku-
rowskiej, (objętej zresztą dzisiaj nazwą Olesin), bli-
4 S. Lorentz, Działalność St. Kostki Potockiego
w dziedzinie architektury, „Rocznik Historii Sztuki PAN”,
t. I, Wrocław 1'956, s. 465.
5 AGAD, Arch. Gosp. Wił. Anteriora 297. Akta zawiera-
jące przedmiota Olesina pod Kurowem dotyczące. (Wykaz
Hypoteczny Dobra Ziemskie Olesin z przyległościami oraz
akt sprzedaży Olesina z dn. 8.11.1833).
6 L. Dembowski, Moje wspomnienia, t. I, Peters-
burg 1898, s. 78. x
96