Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (24.1962)

ADAM WIĘCEK

EZECHIEL PARITIUS—NADWORNY MALARZ PIASTÓW ŚLĄSKICH

W XVII w. a szczególnie w okresie wojny
30-letniej tereny Śląska stały się ożywionym polem
działalności dla artystów różnych narodowości. Jedni
przyjeżdżali tu gnani chęcią przygód lub dobrych
zarobków na dworach książęcych, inni znów szukali
choćby tylko chwilowego schronienia przed szalejącą
wojną i epidemiami. Jedni i drudzy po krótszym
bądź dłuższym pobycie na Śląsku udawali się naj-
częściej w dalszą wędrówkę do innych krajów.
Tylko nieliczni wybierali Śląsk swą drugą ojczyzną.
Do tych ostatnich właśnie zalicza się Paritius, postać
ciekawa choć dotąd właściwie nadal mało znana
mimo, że poświęcono jej już w literaturze nieco
miejsca. Pomijając drobne wzmianki znajdujące się
w słownikach artystów \ czy w inwentaryzacji za-
bytków śląskich Lutscha1 2 po raz pierwszy zajął się
bliżej Paritiusem Schultz 3, którego badania uzupełnił
z kolei poważnie Smolik 4. Ze strony polskiej ukazał
się przed kilkoma laty komunikat Rembowskiego5 *
nie wyczerpujący jednak w pełni znanej literatury.
Ezechiel Paritius, którego właściwe nazwisko
brzmi Sykora urodził się 16 kwietnia 1622 r. w Lito-
myślu w Czechach, jako syn miejscowych mieszczan
Jakuba i Margarety 8. O młodzieńczych latach chłopca

i jego najbliższej rodzinie nic dotąd nie wiadomo.
Wiemy jedynie, że miał Ezechiel siostrę imieniem
Dorota, którą ochrzczono 25 stycznia 1624 r.7
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że Sykora
opuścił w młodym wieku swe rodzinne miasto udając
się sam względnie z rodziną poza granice kraju.
Bawił później zapewne w Italii na co wskazywałaby
jego znajomość języka włoskiego. Przyczyną wyjazdu
Sykorów z Litomyśla była prawdopodobnie wojna
30-letnia; środkowa Europa, wraz z Czechami stały
się wówczas terenem zaciekłych walk pomiędzy
wojskami cesarskimi a sprzymierzoną koalicją pro-
testancką. Miasto Litomyśl było w tym czasie kilka-
krotnie zdobywane przez jedną bądź drugą ze stron
walczących a przy tej okazji — jak to zwykle
bywa — łupione i palone8.
Gdzie otrzymał młody Sykora wykształcenie arty-
styczne trudno dziś z całą pewnością stwierdzić.
Być może zdobył je we Włoszech w czasie swego
tam pobytu. W każdym bądź razie już jako artysta
w pełni dojrzały i poważany zjawia się on nagle
w latach 40-tych w Warszawie na dworze polskiego
magnata Adama Kazanowskiego, marszałka nad-
wornego koronnego9. Jest prawdopodobne, że Kaza-

1 Thieme-Becker, Allgemeines Lezikon der bil-
denden Kiinstler von der Antike bis zur Gegenwart, T. 26,
Leipzig 1927, s. 238; — A. Schultz, Untersuchungen zur
Geschichte der schlesischen Maler (1500—1800), Breslau 1882,
s. 116—117; — P. Toman, Novy Slounik Ceskoslouenskych
vytvarnych umelcu, Praha 1936, s. 652.
2 H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmaeler der
Prouinz Schlesien, t. 5, Breslau 1903, s. 669.
3 A. Schultz, Ezechiel Paritius, Hofmaler der Her-
zoga von Brieg, und seine Kunstsammlung, „Anzeiger
fiir Kunde der deutschen Vorzeit”, Nuernberg 1883,
B. 313—316.
4 J. Smolik, Ezechiel Paritius = Ezechiel Sykora.
Cesky mdlit ve Slezsku. „Pamatky Archeologicke a Misto-
pisne”, t. 24, Praha 1913, s. 9—12.

5 A. Rombowski, Ezechiel Paritius nadworny ma-
larz piastowski w Brzegu. Komunikat, „Sprawozdanie
Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, 7, 1952, Wrocław
1956, s. 43—44.
6 Tę datę znajdujemy na portrecie artysty wykonanym
przez Paraviciniego (zob. niżej). Natomiast w księdze
chrztów kościoła rzym. kat. w Litomyślu (własn. Okresni
Archiv v Litomyśli, sygn. ć. 1295, fol. 7 b, v.) jako dzień
chrztu Ezechiela podana jest data 17 kwietnia. Por. też
Smolik, jw., s. 9—10.
7 Tamże, s. 9.
8 Z. Nejedly, Litomyśl. Tisic let źivota ćeskeho
mSsta, Praha 1954, s. 68 i nn.

410