Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (24.1962)

OLGIERD CZERNER

STUDIA NAD ROMAŃSKĄ I GOTYCKĄ ARCHITEKTURĄ KOŚCIOŁA NMP
NA PIASKU WE WROCŁAWIU

Prowadzona we Wrocławiu działalność Czcigod-
nego Jubilata, Profesora Dr Mariana Morelowskiego,
charakteryzuje się podejmowaniem tematów stano-
wiących kluczowe zagadnienia w rozwoju sztuki ślą-
skiej. Nie jest więc rzeczą przypadku, że wśród Jego
prac znajdują się zawierające szersze omówienie nie-
których spraw związanych z romańską i gotycką
architekturą kościoła augustianów na Piasku we
Wrocławiu1. Jeżeli fakt przystąpienia do robót kon-
serwatorskich2 we wnętrzu tej świątyni obciążył pi-
szącego obowiązkiem przeprowadzenia możliwie naj-
szerszych badań będących kontynuacją studiów M.
Morelowskiego, to poczytuję sobie za zaszczyt możli-
wość dedykowania Jubilatowi ich dotychczasowych
wyników.
Jest rzeczą konieczną stwierdzić na wstępie, że:
1. Przewiduje się kontynuację prac odsłaniają-
cych relikty romańskiej architektury co najmniej
przez r. 1962. Nie zostały nawet ukończone prace te-
goroczne.
2. Prace konserwatorskie są w toku stwarzając
możliwość czynienia dalszych spostrzeżeń odnoszą-
cych się do architektury kościoła gotyckiego i jego
przebudów.
W tym stanie rzeczy niniejszy artykuł nie pre-

tenduje do rangi wyczerpującej monografii. Ufając
w atrakcyjność dotychczasowych odkryć, zakładamy,
że dzieląc się ich wynikami, znajdziemy przychyl-
nych czytelników. Będzie to raczej artykuł opisowy,
nie ustosunkowujący się do dotychczasowych opra-
cowań, w którym sprostujemy tezy nie dające się
już utrzymać i wysuniemy szereg nowych w znacz-
nej mierze hipotetycznych. Uważam, że pełne opubli-
kowanie gromadzonego materiału dokumentarnego,
już w tej chwili bardzo znacznego, winno znaleźć
w swoim czasie miejsce w obszernym elaboracie.
Obiekt posiada dobrze opracowany materiał źródło-
wy i obszerną literaturę podsumowane przez Bur-
gemeister’a3.
Architektura romańska. Istniejąca już
obszerna literatura odnosząca się do zagadnienia
czasu fundacji klasztoru kanoników regularnych w
rejonie Slęży została podsumowana przez K. Male-
czyńskiego 4. Data fundacji została przez niego okreś-
lona na czas po r. 1121 (data powstania opactwa ma-
cierzystego), a przed r. 1138. Nie znamy dokładnie
daty przeniesienia klasztoru do Wrocławia. Naj-
słuszniejszą wydaje się być hipoteza M. Gębarowicza,
który jako powód przeniesienia uważa najazd czeski
w r. 1132 5. Istnienie kościoła pod wezwaniem NMP

1 M. Morelowski, Tympanon Marii w łosto wicowej
i Świętosława na tle wrocławskiej rzeźby XII wieku,
„Spr. Wrocławskiego Tow. Nauk.”, 1949, dodatek 1, Wroc-
ław 1950; — tenże, Dalemir i Pieszko, dwaj polscy bu-
downiczowie na Śląsku w XIII i XIV w., „Rozprawy Kom.
Hist. Sztuki Wrocł. Tow. Naukowego”, t. III, w druku.
Dotyczy Dalemira jako muratora w Trzebnicy od 1204 r.
i „Magistra” Pieszko muratora, jako wprowadzającego we
Wrocławiu sklepienia przeskokowe (tzw. piastowskie) na
wzór katedry na Wawelu m. in. do N. M. Panny na
Piasku w 3. ćw. XIV w. (12 dokumentów).
2 Autor pełni obowiązki konserwatora zabytków m.

Wrocławia. Autorem projektu odbudowy uwzględniającego
dokonane odkrycia jest mgr inż. arch. Edmund Mała-
chowicz.
3 L. Burgemeister, Die Kunstdenkmdler der
Stadt Breslau, Breslau 1930, t. I, s. 205—244.
4 K. Maleczyński, Zagadnienie góry Slęży — so-
bótki, „Materiały wczesnośredniowieczne”, II, 1950, War-
szawa 1952.
5 M. Gębarowicz, Architektura i rzeźba na Śląsku
do schyłku XIV w., Historia Śląska, t. III, Kraków 1936,
S. 24—26.

360