Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (24.1962)

JERZY KOWALCZYK
ARCHITEKTONICZNO-RZEŹBIARSKIE DZIEŁO FALCONIEGO W LUBLINIE
(KAPLICA ŚW. KRZYŻA PRZY KOŚCIELE DOMINIKANÓW)

Pierwsza próba monografii Giovann'iego Battisty
Falconiego pióra Adama Bochnaka ujrzała światło
dzienne 37 lat temu. Dysponując wówczas dość skrom-
ną bazą źródłową a stosując szczęśliwie metodę po-
równawczą, związał on z nazwiskiem tego artysty
szereg sztukatorskich wystrojów w kościołach i ka-
plicach Małopolski. Atrybućje Bochnaka bez mała
wszystkie bardzo trafne i precyzyjne, ujawniły dość
zwarty zespół dzieł o wybitnych walorach plastycz-
nych przede wszystkim w zakresie rzeźby czysto de-
koracyjnej, geometryczno-roślinnej 1.
Do tak już bogatego oeuvre artysty pragnę dołą-
czyć drogą badań źródłowych i analizy jeszcze dwa
dzieła z Lubelszczyzny: stiuki kaplicy Zamoyskich
przy kolegiacie w Zamościu (ok. 1634 r., il. 14) oraz
zespół architektoniczno-rzeźbiarski kaplicy św. Krzyża
przy kościele dominikanów w Lublinie. Omówienie
stiuków zamojskich odkładam do innej okazji, a po-
niżej zajmę się jedynie dziełem lubelskim, które
ukazuje Falconiego w nieznanej roli architekta-de-

koratora oraz zakreśla górną granicę czasową jego
działalności w Polsce (1658). Nadto zostanie omówio-
ny nieznany przywilej serwitoriatu królewskiego
nadany rzeźbiarzowi w r. 1'639, pośrednio potwier-
dzający jego architektoniczne umiejętności2.
Przypisanie Falconiemu autorstwa stiuków kapli-
cy św. Krzyża (zw. TysZkiewiczowską) przy kościele
oo. dominikanów w Lublinie jest niejako zbiorowym
dziełem lubelskiego środowiska historyków sztuki.
Już w r. 1953 Alina Trojan bardzo trafnie zwróciła
uwagę na pewną analogię sztukaterii lubelskiej ka-
plicy z dziełem Falconiego w zamku w Łańcucie3.
Następnie Janina Eustachiewicz w pracy magister-
skiej omawiając freski kaplicy lubelskiej przytoczyła
fragment rachunków dominikańskich z r. 1655,
w których wypłaca się ,,p. Bapfiscie stukatorowi”4
pozostawiając niestety tę niesłychanie ważną wiado-
mość bez komentarza. Wreszcie konserwator Henryk
Gawarecki w najnowszym przewodniku po Lublinie
postawił kropkę na „i” pisząc, że „bogatą dekorację

1 A. Bochnak, Giovanni Battista Falconi, Kraków
1925; — tenże autor napisał później artykuł o Falconim
w „Polskim Słowniku Biograficznym” (t. VI, Kraków 1948,
s. 347), jednakże z niewielkimi tylko zmianami w dato-
waniu dzieł.
2 Referat pt. Dwa dzieła G. B. Falconiego na Lubel-
szczyźnie wygłosiłem lll.IVd960 na seminarium doktoranc-
kim prof. W. Tomkiewicza oraz w dn. 18.X.1960 na posie-
dzeniu naukowym Stów. Hist. Szt. Oddziału Warszawskie-
go. Składam gorące podziękowanie P. Prof. Tomkiewiczowi

za liczne cenne uwagi przy opracowywaniu artykułu oraz
za udostępnienie do publikacji Jego znaleziska, aktu serwi-
toriatu Falconiego.
3 Praca seminaryjna pisana na III r. studiów hist.
sztuki KUL w Lublinie.
4 J. Eustachiewicz, Fresk w kaplicy św. Krzyża
przy kościele oo. dominikanów w Lublinie, „Roczniki Hu-
manistyczne”, t. VI, z. IV, 1957, „Prace z Historii Sztuki”,
Lublin 1958, s. 228.

27