DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Kwiatkowski, Marek: W sprawie autorstwa niektórych pałaców grupy wielkopolskiej: ze studiów nad klasycyzmem polskim
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45620#0168
MAREK KWIATKOWSKI
W SPRAWIE AUTORSTWA NIEKTÓRYCH PAŁACÓW GRUPY WIELKOPOLSKIEJ
ZE STUDIÓW NAD KLASYCYZMEM POLSKIM*
Pamięci Natalii i Zygmunta Batowskch, pierwszych
entuzjastów i badaczy sztuki Kamsetzera
Wśród architektury polskiego klasycyzmu szcze-
gólną zdobyła sławę, bogata pod względem ilości
obiektów i ich wysokiej klasy artystycznej — grupa
pałaców wielkopolskich. Zagadnienie to nie doczekało
się dotąd szerszych opracowań historycznych i pro-
blemowych. Wystarczy wspomnieć, iż dla czołowych
obiektów tej grupy otwarty jest jeszcze ciągle za-
sadniczy problem —• problem ich autorstwa. Wyją-
tek stanowią tu pałace Zawadzkiego w Smiełowie,
Dobrzycy i Lubostroniu, wzniesione jednak już przy
końcu XVIII stulecia. Z wcześniejszych autorów wy-
mieniono Langhansa, twórcę Pawłowic, oraz Ittara,
domniemanego wykonawcę pałaców w Lewkowie
i Siernikach J.
Artykuł niniejszy, choć częściowo próbuje lukę
tę uzupełnić, rozpatrując sprawę autorstwa trzech
czołowych reprezentantów tej grupy: w zakresie ar-
chitektury — pałaców w Siernikach i w Siedlcu,
w zakresie dekoracji wnętrz — pałacu w Pawłowi-
cach.
* Temat referowany był na seminarium doktorskim
prof. dr S. Lorentza w r. ,1961.
1 J. Dóbrz y ck i, Studia nad wiejskimi pałacami wiel-
PAŁACE W SIERNIKACH I SIEDLCU
Pierwszy z nich tradycja związała z twórczością
Henryka Ittara2, drugi nie posiadał ustalonego czasu
powstania, ani określonego autorstwa. Obydwa pa-
łace, mimo różnic w kształtowaniu bryły, reprezen-
tują zbliżony wystrój dekoracji, pozwalający wnios-
kować, iż wysżły spod ręki tego samego projektodaw-
cy. Szczegółowe porównania z architekturą Ittara
podważają możliwość jakiegokolwiek z nią związku.
Konfrontacja form, reprezentowanych przez obydwa
pałace, ze śpuścizną architektów polskich 2. poł. XVIII
w. pozwala wysunąć tezę, iż twórcą ich był Jan
Chrystian Kamsetzer. Obydwa pałace mieszczą się
w ostatnim dziesięcioleciu twórczości artysty. Archi-
tekturę Kamsetzera cechuje wówczas świadome dą-
żenie do prostoty i surowości. Styl jego operuje w
tym czasie określonymi ujęciami formalnymi, z któ-
rych zasadnicze przedstawiałyby się następująco:
a. przyziemie i naroża budowli posiadają tzw. bo-
niowanie groszkowe,
kopolskimi z doby neoklasycyzmu, „Prace Komisji Hist.
Sztuki”, t. V, 1930, z. I, s. XV.
2 Tamże.
156
W SPRAWIE AUTORSTWA NIEKTÓRYCH PAŁACÓW GRUPY WIELKOPOLSKIEJ
ZE STUDIÓW NAD KLASYCYZMEM POLSKIM*
Pamięci Natalii i Zygmunta Batowskch, pierwszych
entuzjastów i badaczy sztuki Kamsetzera
Wśród architektury polskiego klasycyzmu szcze-
gólną zdobyła sławę, bogata pod względem ilości
obiektów i ich wysokiej klasy artystycznej — grupa
pałaców wielkopolskich. Zagadnienie to nie doczekało
się dotąd szerszych opracowań historycznych i pro-
blemowych. Wystarczy wspomnieć, iż dla czołowych
obiektów tej grupy otwarty jest jeszcze ciągle za-
sadniczy problem —• problem ich autorstwa. Wyją-
tek stanowią tu pałace Zawadzkiego w Smiełowie,
Dobrzycy i Lubostroniu, wzniesione jednak już przy
końcu XVIII stulecia. Z wcześniejszych autorów wy-
mieniono Langhansa, twórcę Pawłowic, oraz Ittara,
domniemanego wykonawcę pałaców w Lewkowie
i Siernikach J.
Artykuł niniejszy, choć częściowo próbuje lukę
tę uzupełnić, rozpatrując sprawę autorstwa trzech
czołowych reprezentantów tej grupy: w zakresie ar-
chitektury — pałaców w Siernikach i w Siedlcu,
w zakresie dekoracji wnętrz — pałacu w Pawłowi-
cach.
* Temat referowany był na seminarium doktorskim
prof. dr S. Lorentza w r. ,1961.
1 J. Dóbrz y ck i, Studia nad wiejskimi pałacami wiel-
PAŁACE W SIERNIKACH I SIEDLCU
Pierwszy z nich tradycja związała z twórczością
Henryka Ittara2, drugi nie posiadał ustalonego czasu
powstania, ani określonego autorstwa. Obydwa pa-
łace, mimo różnic w kształtowaniu bryły, reprezen-
tują zbliżony wystrój dekoracji, pozwalający wnios-
kować, iż wysżły spod ręki tego samego projektodaw-
cy. Szczegółowe porównania z architekturą Ittara
podważają możliwość jakiegokolwiek z nią związku.
Konfrontacja form, reprezentowanych przez obydwa
pałace, ze śpuścizną architektów polskich 2. poł. XVIII
w. pozwala wysunąć tezę, iż twórcą ich był Jan
Chrystian Kamsetzer. Obydwa pałace mieszczą się
w ostatnim dziesięcioleciu twórczości artysty. Archi-
tekturę Kamsetzera cechuje wówczas świadome dą-
żenie do prostoty i surowości. Styl jego operuje w
tym czasie określonymi ujęciami formalnymi, z któ-
rych zasadnicze przedstawiałyby się następująco:
a. przyziemie i naroża budowli posiadają tzw. bo-
niowanie groszkowe,
kopolskimi z doby neoklasycyzmu, „Prace Komisji Hist.
Sztuki”, t. V, 1930, z. I, s. XV.
2 Tamże.
156