DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.45620#0469
Note: This is an additional scan to display the colour reference chart and scalebar.
0.5
1 cm
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
Górze 1382, sprowadzenie cudow-
nego obrazu 1384, wzrost produkcji
malarskiej a szczególnie rzeźbiar-
skiej Madonn itp.). Koncepcja ar-
chitektoniczna kaplicy wawelskiej
jest wzorowana na wrocławskiej.
Obie z kolei odbiegając od typu
wielobocznie zamkniętych les cha-
pelles de la Vierge Francji, nawią-
zują do układu gotyckich, dwu-
członowych, oktogonalnie zakończo-
nych angielskich Lady Chapels, a
w szczególności z Salisbury (1220—
5), Worcester (1218), Exeter (ok.
1280). Trzeba jednak podkreślić, że
poza bardzo ogólnymi tendencjami,
nasze kaplice reprezentują w pełni
sztukę miejscową; śląską i mało-
polską.
3. O ile dotychczasowe datowa-
nie kaplicy Mariackiej i jej skle-
pień wymaga korekty, to przyjęty
rok ukończenia prezbiterium nie
może być kwestionowany. Nie ule-
ga wątpliwości, że stwierdzone
archiwalnie poświęcenie głównego
ołtarza w roku 1346 odbyło się w
wykończonym już zupełnie wnętrzu,
po przeniesieniu tu wszystkich na-
bożeństw z romańskiego chóru za-
chodniego, który przeznaczono do
rozbiórki, względnie do daleko idą-
wschodniej, powstał wraz z planem
całego prezbiterium najpóźniej w
roku 1320, w roku rozpoczęcia bu-
dowy, a został zrealizowany na kil-
kanaście miesięcy przed poświęce-
niem ołtarza; z pewnością między
oddaniem budowli w stanie suro-
wym, a pracami wykończeniowymi,
jak tynkowanie, szklenie okien,
usunięcie dużych rusztowań, poło-
żenie posadzki, ustawienie ołtarza,
musiało upłynąć sporo czasu.
Omawiane sklepienie o przę-
słach trójkątnych budzi na tym
miejscu podziw, i to nie tylko
śmiałą konstrukcją, ale także wiel-
ką konsekwencją kompozycyjną,
bowiem w sposób zdecydowany za-
myka rytm trzech jednakowych
przęseł krzyżowych i stanowi nie-
codzienny akcent plastycznych tak
wymowny w swej treści ideowej
nad wielkim ołtarzem, nad sferą,
w której stykać się miały bieguny
napięcia mistycznego i poziomej
doczesności. Twórca posuwa się
jeszcze dalej w akcentowaniu treści
ideowych. Po wyrzeźbieniu na
zwornikach w przęsłach krzyżo-
wych kolejno od zachodu: na pierw-
szym — herbu biskupa Grota, za
którego rządów poświęcono tę część
'skromniejszych kościołach Czech
w 2. połowie XIV wieku w Sed-
Ićanach (po 1375), Kondraću (po
1375), Sobeslaviu (ok. 1380—85),
Oldfichovie (ok. 1380) i innych,
oraz w obu polskich kaplicach
Mariackich, w Krakowie i Wrocła-
wiu.
Wawelskie sklepienie z nad
prezbiterium wyprzedza także ta-
kie same rozwiązania występujące
nad nawami bocznymi szeregu ko-
ściołów Śląska i Pomorza. Trzeba
przyznać, że przy całej swej „dziw-
ności” skomponowane jest jeszcze
stosunkowo spokojnie, do czego na-
pewno przyczynia się walnie jego
położenie, a szczególnie unifikacja
obu osi symetrii: sklepienia i wnę-
trza. Użyty tu układ przęseł trój-
kątnych możemy uważać jeszcze
za „klasyczny”. Nie da się tego
natomiast powiedzieć o później-
szych sklepieniach wspomnianych
naw bocznych, których osie sy-
metrii będą ustawione poprzecz-
nie do osi wnętrza. W kontekście
naw bocznych artysta będzie do-
bitnie układał elementy w prze-
ciwieństwa, będzie posługiwał się
świadomie sprzecznościami i op-
tycznym niepokojem jako środkiem
WISZCZOWSKI
PROBLEM
:ZEN1U BRAMY FLORIAŃSKIEJ
W KRAKOWIE
(Streszcs
Krakowskiego
zaś, wykonane za
431
<D
w czasie pierwszego
;kiego, a także prze-
jgicznych, które mo-
podstawę do ustale-
zbudowy i ostatecz-
)ju tych fortyfikacji,
czne plany Krako-
> i początku XIX-go
. chodzi o ten odci-
>ść niedokładne; pla-
cu
0
CD
0
CD
0
CO
m
OJ
Ed
0
artystycznego wyrazu. Wystąpi w
całej krasie forma nieklasyczna,
dysonansowa, jako znamię spotę-
gowanego afektu i nowej logiki
artystycznej.
Pomijając na razie zagadnienie
rodowodu i wzorów z terenu Euro-
py zachodniej oraz związek z in-
nymi układami przęseł trójkątnych,
początek tej nowej, dojrzałej for-
my sklepień na ziemiach polskich
należy widzieć we wschodnim prze-
kryciu prezbiterium katedry kra-
kowskiej, w sklepieniu zaprojekto-
wanym najpóźniej w roku 1320.
jgo na zebraniu naukowym Oddziału
21.VI.1960 r.)
Najlepiej
dawnych mu
wa, złożony
bakanu i ai
nie omawiar
i komunika
doczekał się
monografii.
CD
□
CD
cej adaptacji na gotycki korpus.
Wymownym tego świadectwem jest
herb żyjącego wówczas biskupa
Grota (zmarł 1347), Rawicz, wy-
rzeźbiony na
zworniku, li
szczególnie 5
litości i kons
nej prezbiter
że projekt
płańskiego
przęsłami s
rr»7.nipfvmi
budowli, na drugim — wyobrażenia
św. Wacława, na trzecim — św.
Stanisława, patronów katedry, ko-
rzysta teraz z układu trzech przę-
; na osi, nad wiel-
umieszcza sarriego
na dwu bocznych
. podkreślenia hiera-
da i ważności miej-
ujących aniołów,
iju sklepienie nad
,em nie jest znane
architekturze go-
tie ono powtórzone
j i to w znacznie
ny pomiarowe
czasów Wolnego Miasta, niekom-
pletne. Trudno się dziwić, że je-
dyna dotychczasowa rekonstrukcja
całego założenia obronnego, wyko-
nana przez Z. Hendla i K. Szpond-
rowskiego wykazuje szereg błędów.
Większą część Krakowa otaczały
bagna lub łąki podmokłe, dawne
koryta Wisły czy Rudawy. Prze-
O
o
Górze 1382, sprowadzenie cudow-
nego obrazu 1384, wzrost produkcji
malarskiej a szczególnie rzeźbiar-
skiej Madonn itp.). Koncepcja ar-
chitektoniczna kaplicy wawelskiej
jest wzorowana na wrocławskiej.
Obie z kolei odbiegając od typu
wielobocznie zamkniętych les cha-
pelles de la Vierge Francji, nawią-
zują do układu gotyckich, dwu-
członowych, oktogonalnie zakończo-
nych angielskich Lady Chapels, a
w szczególności z Salisbury (1220—
5), Worcester (1218), Exeter (ok.
1280). Trzeba jednak podkreślić, że
poza bardzo ogólnymi tendencjami,
nasze kaplice reprezentują w pełni
sztukę miejscową; śląską i mało-
polską.
3. O ile dotychczasowe datowa-
nie kaplicy Mariackiej i jej skle-
pień wymaga korekty, to przyjęty
rok ukończenia prezbiterium nie
może być kwestionowany. Nie ule-
ga wątpliwości, że stwierdzone
archiwalnie poświęcenie głównego
ołtarza w roku 1346 odbyło się w
wykończonym już zupełnie wnętrzu,
po przeniesieniu tu wszystkich na-
bożeństw z romańskiego chóru za-
chodniego, który przeznaczono do
rozbiórki, względnie do daleko idą-
wschodniej, powstał wraz z planem
całego prezbiterium najpóźniej w
roku 1320, w roku rozpoczęcia bu-
dowy, a został zrealizowany na kil-
kanaście miesięcy przed poświęce-
niem ołtarza; z pewnością między
oddaniem budowli w stanie suro-
wym, a pracami wykończeniowymi,
jak tynkowanie, szklenie okien,
usunięcie dużych rusztowań, poło-
żenie posadzki, ustawienie ołtarza,
musiało upłynąć sporo czasu.
Omawiane sklepienie o przę-
słach trójkątnych budzi na tym
miejscu podziw, i to nie tylko
śmiałą konstrukcją, ale także wiel-
ką konsekwencją kompozycyjną,
bowiem w sposób zdecydowany za-
myka rytm trzech jednakowych
przęseł krzyżowych i stanowi nie-
codzienny akcent plastycznych tak
wymowny w swej treści ideowej
nad wielkim ołtarzem, nad sferą,
w której stykać się miały bieguny
napięcia mistycznego i poziomej
doczesności. Twórca posuwa się
jeszcze dalej w akcentowaniu treści
ideowych. Po wyrzeźbieniu na
zwornikach w przęsłach krzyżo-
wych kolejno od zachodu: na pierw-
szym — herbu biskupa Grota, za
którego rządów poświęcono tę część
'skromniejszych kościołach Czech
w 2. połowie XIV wieku w Sed-
Ićanach (po 1375), Kondraću (po
1375), Sobeslaviu (ok. 1380—85),
Oldfichovie (ok. 1380) i innych,
oraz w obu polskich kaplicach
Mariackich, w Krakowie i Wrocła-
wiu.
Wawelskie sklepienie z nad
prezbiterium wyprzedza także ta-
kie same rozwiązania występujące
nad nawami bocznymi szeregu ko-
ściołów Śląska i Pomorza. Trzeba
przyznać, że przy całej swej „dziw-
ności” skomponowane jest jeszcze
stosunkowo spokojnie, do czego na-
pewno przyczynia się walnie jego
położenie, a szczególnie unifikacja
obu osi symetrii: sklepienia i wnę-
trza. Użyty tu układ przęseł trój-
kątnych możemy uważać jeszcze
za „klasyczny”. Nie da się tego
natomiast powiedzieć o później-
szych sklepieniach wspomnianych
naw bocznych, których osie sy-
metrii będą ustawione poprzecz-
nie do osi wnętrza. W kontekście
naw bocznych artysta będzie do-
bitnie układał elementy w prze-
ciwieństwa, będzie posługiwał się
świadomie sprzecznościami i op-
tycznym niepokojem jako środkiem
WISZCZOWSKI
PROBLEM
:ZEN1U BRAMY FLORIAŃSKIEJ
W KRAKOWIE
(Streszcs
Krakowskiego
zaś, wykonane za
431
<D
w czasie pierwszego
;kiego, a także prze-
jgicznych, które mo-
podstawę do ustale-
zbudowy i ostatecz-
)ju tych fortyfikacji,
czne plany Krako-
> i początku XIX-go
. chodzi o ten odci-
>ść niedokładne; pla-
cu
0
CD
0
CD
0
CO
m
OJ
Ed
0
artystycznego wyrazu. Wystąpi w
całej krasie forma nieklasyczna,
dysonansowa, jako znamię spotę-
gowanego afektu i nowej logiki
artystycznej.
Pomijając na razie zagadnienie
rodowodu i wzorów z terenu Euro-
py zachodniej oraz związek z in-
nymi układami przęseł trójkątnych,
początek tej nowej, dojrzałej for-
my sklepień na ziemiach polskich
należy widzieć we wschodnim prze-
kryciu prezbiterium katedry kra-
kowskiej, w sklepieniu zaprojekto-
wanym najpóźniej w roku 1320.
jgo na zebraniu naukowym Oddziału
21.VI.1960 r.)
Najlepiej
dawnych mu
wa, złożony
bakanu i ai
nie omawiar
i komunika
doczekał się
monografii.
CD
□
CD
cej adaptacji na gotycki korpus.
Wymownym tego świadectwem jest
herb żyjącego wówczas biskupa
Grota (zmarł 1347), Rawicz, wy-
rzeźbiony na
zworniku, li
szczególnie 5
litości i kons
nej prezbiter
że projekt
płańskiego
przęsłami s
rr»7.nipfvmi
budowli, na drugim — wyobrażenia
św. Wacława, na trzecim — św.
Stanisława, patronów katedry, ko-
rzysta teraz z układu trzech przę-
; na osi, nad wiel-
umieszcza sarriego
na dwu bocznych
. podkreślenia hiera-
da i ważności miej-
ujących aniołów,
iju sklepienie nad
,em nie jest znane
architekturze go-
tie ono powtórzone
j i to w znacznie
ny pomiarowe
czasów Wolnego Miasta, niekom-
pletne. Trudno się dziwić, że je-
dyna dotychczasowa rekonstrukcja
całego założenia obronnego, wyko-
nana przez Z. Hendla i K. Szpond-
rowskiego wykazuje szereg błędów.
Większą część Krakowa otaczały
bagna lub łąki podmokłe, dawne
koryta Wisły czy Rudawy. Prze-
O
o