DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Miscellanea
DOI article:Mroczko, Teresa: Poliptyk kaliski a rzeźby ze Stawiszyna: próba rekonstrukcji
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45620#0072
TERESA MROCZKO
II. 8. św. Jan Ewangelista.
Figurka ze zwieńczenia po-
liptyku kaliskiego. (Fot.
J. Langda)
II. 9. Nieokreślony św. mło-
dzieniec. Figurka ze zwień-
czenia poliptyku kaliskiego.
(Fot. J. Lang da)
U. 10. Nieokreślony św. z krzy-
żem. Figurka ze zwieńczenia
poliptyku kaliskiego. (Fot.
J. Langda)
nonię gnieźnieńską. Jan Gosłubski zmarł w r. 1500,
zaś Klemens z Piotrkowa w r. 1507. Klemens prze-
bywał jednak w Gnieźnie i katedrze gnieźnieńskiej
legował posiadane rękopisy i relikwiarz, wątpliwe
więc, czy mógł się przyczynić do fundacji ołtarza
w Kaliszu,18 tymbardziej, że jak wykazały ostatnie
badania, malowane skrzydła poliptyku powstały już
po jego śmierci, około r. 1510. Dlatego też, warto
może przypomnieć cytowany przez Walickiego fakt
sprzedaży do Poznania w r. 1539 dwudziestu ołtarzy
z klasztorów żagańskich.19 Żagań, objęty już w tym
czasie ruchem protestanckim leżał przecież w centrum
artystyczniej działalności Mistrza gościszowickiego.
Okoliczności fundacji naszego poliptyku trudno jest
dzisiaj ustalić. O istnieniu bezpośrednich kontaktów
artystycznych Kalisza z Wrocławiem w tym czasie
świadczy jednak fakt, że Mikołaj Trachenberg, pro-
boszcz kolegiaty św. Mikołaja w 1. 1512—22, zamówił
we Wrocławiu u Hieronima Hechta ołtarz dla swego
kościoła.20
Dzisiejszy wygląd poliptyku kaliskiego jest wyni-
kiem montażu dokonanego prawdopodobnie przy koń-
cu XIX lub w początku w. XX, po przeniesieniu
ołtarza z kościoła św. Wojciecha na Zawodziu do
kolegiaty NMP. Poliptyk wieńczy 9 figurek ustawio-
nych pod neogotyckimi fialami na belce mocującej
od góry jego nieruchome skrzydła i szafę. Są to
święci: Piotr, Paweł, Szymon, Ludwik z Tuluzy <?),21
18 j. Korytkowski, Prałr.ci i kanonicy katedry
metropolitalnej gnieźnieńskiej, t. III, Gniezno 1883, s. 218.
19 Walicki, jw., s. 95.
20 Sokołowski, jw., s. 122.
21 Figura ta była dotąd określona jako św. Wojciecha
nadto „nowszego pochodzenia” (Walicki, jw., s. 81) bądź
„nowa”, <J. Wojciechowski, „Ziemia”, „Wiadomości
konserwatorskie”, Warszawa 1929, Nr 6, s. 24). W świetle
62
II. 8. św. Jan Ewangelista.
Figurka ze zwieńczenia po-
liptyku kaliskiego. (Fot.
J. Langda)
II. 9. Nieokreślony św. mło-
dzieniec. Figurka ze zwień-
czenia poliptyku kaliskiego.
(Fot. J. Lang da)
U. 10. Nieokreślony św. z krzy-
żem. Figurka ze zwieńczenia
poliptyku kaliskiego. (Fot.
J. Langda)
nonię gnieźnieńską. Jan Gosłubski zmarł w r. 1500,
zaś Klemens z Piotrkowa w r. 1507. Klemens prze-
bywał jednak w Gnieźnie i katedrze gnieźnieńskiej
legował posiadane rękopisy i relikwiarz, wątpliwe
więc, czy mógł się przyczynić do fundacji ołtarza
w Kaliszu,18 tymbardziej, że jak wykazały ostatnie
badania, malowane skrzydła poliptyku powstały już
po jego śmierci, około r. 1510. Dlatego też, warto
może przypomnieć cytowany przez Walickiego fakt
sprzedaży do Poznania w r. 1539 dwudziestu ołtarzy
z klasztorów żagańskich.19 Żagań, objęty już w tym
czasie ruchem protestanckim leżał przecież w centrum
artystyczniej działalności Mistrza gościszowickiego.
Okoliczności fundacji naszego poliptyku trudno jest
dzisiaj ustalić. O istnieniu bezpośrednich kontaktów
artystycznych Kalisza z Wrocławiem w tym czasie
świadczy jednak fakt, że Mikołaj Trachenberg, pro-
boszcz kolegiaty św. Mikołaja w 1. 1512—22, zamówił
we Wrocławiu u Hieronima Hechta ołtarz dla swego
kościoła.20
Dzisiejszy wygląd poliptyku kaliskiego jest wyni-
kiem montażu dokonanego prawdopodobnie przy koń-
cu XIX lub w początku w. XX, po przeniesieniu
ołtarza z kościoła św. Wojciecha na Zawodziu do
kolegiaty NMP. Poliptyk wieńczy 9 figurek ustawio-
nych pod neogotyckimi fialami na belce mocującej
od góry jego nieruchome skrzydła i szafę. Są to
święci: Piotr, Paweł, Szymon, Ludwik z Tuluzy <?),21
18 j. Korytkowski, Prałr.ci i kanonicy katedry
metropolitalnej gnieźnieńskiej, t. III, Gniezno 1883, s. 218.
19 Walicki, jw., s. 95.
20 Sokołowski, jw., s. 122.
21 Figura ta była dotąd określona jako św. Wojciecha
nadto „nowszego pochodzenia” (Walicki, jw., s. 81) bądź
„nowa”, <J. Wojciechowski, „Ziemia”, „Wiadomości
konserwatorskie”, Warszawa 1929, Nr 6, s. 24). W świetle
62