DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI article:Hornung, Zbigniew: Rodowód artystyczny twórczości rzeźbiarskiej Santi Gucciego: (streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 19.IV.1961 r.)
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: Płyta nagrobna i stiuki w kaplicy hetmana Jana Zamoyskiego przy kolegiacie w Zamościu: (streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Warzawskiego w dniu 30.I.1962 r.)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45620#0246
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
naszego Floren tezy ka stanowić bę-
dą tylko dalekie echo monumen-
talnych nagrobków braci del Mon-
te w kościele S. Piętro in Mon-
torio w Rzymie. Nie wytrzymują
one też porównania z innymi te-
go rodzaju kreacjami włoskiej rzeź-
by sepulkralnej XVI w., a w szcze-
gólności z nagrobkiem Raffaela
Maffei w kościele S. Lino w Vol-
terra, który wyszedł spod dłuta
Giovanniego Angela Montorsoli,
Silvia Cosini i Staggia Staggi przed
1537 r., lub też z przepięknym w
swoim wytwornym ruchu posągiem
Mattea Corte w Pizie, wykonanym
w 1544 r. przez Antonia Loren-
zi’ego z Settignano. Jeżeli zaś idzie
o artystów tej samej generacji,
to pozostaje on również w tyle w
zestawieniu z takimi rzeźbiarzami,
jak Giovanni Caccini, twórca po-
sągu św. Jana Gwalberta w Passi-
gnano, lub Giulio del Moro, autor
pomników kardynałów z rodu Cor-
naro w Wenecji, oraz Niccolo Cor-
dieri (Gordier), który upamiętnił
się pod koniec XVI w. wykona-
niem monumentalnych nagrobków
Silvestra i Luizy Aldobrandinich,
rodziców papieża Klemensa VIII
w kościele S. Maria sopra Minerwa
w Rzymie.
JERZY KOWALCZYK
PŁYTA NAGROBNA 1 STIUK1 W KAPLICY HETMANA JANA ZAMOYSKIEGO
PRZY KOLEGIACIE W ZAMOŚCIU
(Streszczenie referatu wygłoszonego na
zebraniu naukowym Oddziału
Warszawskiego w dniu 30.1.1962 r.)
W południowej kaplicy, przyle-
gającej do prezbiterium zamojskiej
kolegiaty, znajduje się umieszczo-
na w posadzce skromna płyta na-
grobna Jana Zamoyskiego, kancle-
rza i hetmana w. kor. (zm.
5.VI. 1605 r.). Płyta została wyko-
nana z tafli niegdyś czarnego, a
dziś szaropopielatego marmuru; jej
wymiary wynoszą 174 X 297 cm
(łącznie z obramieniem). Napisy,
tarczę herbową, insygnia i pano-
plia wykonano z brązu jako wy-
pukły relief wpuszczony w mar-
mur. W górnej części płyty został
umieszczony krótki napis wykona-
ny staranną majuskują: HIC SI-
TUS EST IOANNES ZAMOJSKI.
Niżej jest przymocowana owalna
tarcza heraldyczna z herbami ro-
dów, które złożyły się na wydanie
Wielkiego Jana, a więc herby: Je-
lita — Zamoyskich, Herburt —
Herburtów, Suchekomnaty — Uhro-
wieckich i Bończa — Fredrów. Pod
tarczą znajdują się insygnia wła-
dzy, buława hetmańska i pieczęć
kanclerska. Na dole w dwu wier-
szach — data śmierci: OBIIT A°
D. MDC. V. DIE VIII. IVNII.
Umieszczone w obramieniu pano-
plia są zebrane w 16 wiązkach bro-
ni, elementów zbroi oraz instrumen-
tów muzycznych (kopie, szable, to-
porki, kołczany z lukami, krótkie
miecze, muszkiety, hełmy, kirysy,
naramienniki, tarcze, bębny, kotły,
trąbki). Panoplia są skomponowane
po bu stronach płyty symetrycznie,
w układzie lustrzanym. Dzięki reali-
stycznym kształtom przedstawień
mogą one stanowić pasjonujące stu-
dium dla miłośnika dawnej broni
i zbroi. Forma płyty jest skrom-
II. 1. Płyta nagrobna Jana Zamoy-
skiego. (Rys. J. Kowalczyk)
na, ale wyszukana, o klasycznych
proporcjach. Zasadnicza płyta bez
obramienia ma proporcje dokładnie
1:2 (113 cm X 225 cm). Tarcza
herbowa została umieszczona na li-
nii wyznaczonej tzw. złotym po-
działem. Obramienia z panopliami
nieco zmieniły proporcje płyty,
której kształt został zamknięty w
prostokącie również wykreślonym
metodą geometryczną, jest to w
przybliżeniu (różnica 3 cm) tzw.
prostokąt 1:]/ 3. Obramienia są szer-
sze na górze i dole, nieco węższe
po bokach. Różnica w szerokości
obramień jest obliczona na niwe-
lację skrótów perspektywicznych.
Płyta nagrobna Jana Zamoyskie-
go została ufundowana przez syna
hetmana Tomasza w latach ok.
1610—30, zgodnie ze wskazówkami
pozostawionymi w testamencie
zmarłego z 1600 r. (z dodaniem pa-
nopliów i tarczy heraldycznej).
Autorem ideowej i artystycznej
koncepcji był więc sam Jan Za-
moyski, a niezwykła wprost lapi-
darność napisu i skromna forma
nagrobka miała Charakter świado-
mej manifestacji. Ów wielki mąż
stanu, niepokonany wódz, twórca
Ordynacji i założyciel miasta Za-
mościa, uczony i opiekun nauki,
mecenas sztuki, fundator Akademii
i kolegiaty nie życzył sobie wy-
stawnego grobowca ściennego, ja-
kie fundowali wówczas z reguły
wszyscy magnaci, szlachta a na-
wet patrycjusze miejscy, ludzie
świeccy i duchowni. Hetman po-
przestał jedynie na skromnej pły-
cie, mimo że stać go było na bar-
dzo okazały i kosztowny monu-
ment. Jakie były źródła tej zna-
miennej postawy — oto temat ni-
niejszego referatu.
W testamencie z dn. 6.IX. 1600 r.
Jan Zamoyski wyjaśnił, że ciało
swoje śmiertelne i zniszczalne, któ-
re z ziemi pochodzi, w ziemi prag-
nie złożyć, w podziemnej krypcie
grobowej, pod prezbiterialną czę-
ścią kolegiaty. Płyta nagrobna win-
230
naszego Floren tezy ka stanowić bę-
dą tylko dalekie echo monumen-
talnych nagrobków braci del Mon-
te w kościele S. Piętro in Mon-
torio w Rzymie. Nie wytrzymują
one też porównania z innymi te-
go rodzaju kreacjami włoskiej rzeź-
by sepulkralnej XVI w., a w szcze-
gólności z nagrobkiem Raffaela
Maffei w kościele S. Lino w Vol-
terra, który wyszedł spod dłuta
Giovanniego Angela Montorsoli,
Silvia Cosini i Staggia Staggi przed
1537 r., lub też z przepięknym w
swoim wytwornym ruchu posągiem
Mattea Corte w Pizie, wykonanym
w 1544 r. przez Antonia Loren-
zi’ego z Settignano. Jeżeli zaś idzie
o artystów tej samej generacji,
to pozostaje on również w tyle w
zestawieniu z takimi rzeźbiarzami,
jak Giovanni Caccini, twórca po-
sągu św. Jana Gwalberta w Passi-
gnano, lub Giulio del Moro, autor
pomników kardynałów z rodu Cor-
naro w Wenecji, oraz Niccolo Cor-
dieri (Gordier), który upamiętnił
się pod koniec XVI w. wykona-
niem monumentalnych nagrobków
Silvestra i Luizy Aldobrandinich,
rodziców papieża Klemensa VIII
w kościele S. Maria sopra Minerwa
w Rzymie.
JERZY KOWALCZYK
PŁYTA NAGROBNA 1 STIUK1 W KAPLICY HETMANA JANA ZAMOYSKIEGO
PRZY KOLEGIACIE W ZAMOŚCIU
(Streszczenie referatu wygłoszonego na
zebraniu naukowym Oddziału
Warszawskiego w dniu 30.1.1962 r.)
W południowej kaplicy, przyle-
gającej do prezbiterium zamojskiej
kolegiaty, znajduje się umieszczo-
na w posadzce skromna płyta na-
grobna Jana Zamoyskiego, kancle-
rza i hetmana w. kor. (zm.
5.VI. 1605 r.). Płyta została wyko-
nana z tafli niegdyś czarnego, a
dziś szaropopielatego marmuru; jej
wymiary wynoszą 174 X 297 cm
(łącznie z obramieniem). Napisy,
tarczę herbową, insygnia i pano-
plia wykonano z brązu jako wy-
pukły relief wpuszczony w mar-
mur. W górnej części płyty został
umieszczony krótki napis wykona-
ny staranną majuskują: HIC SI-
TUS EST IOANNES ZAMOJSKI.
Niżej jest przymocowana owalna
tarcza heraldyczna z herbami ro-
dów, które złożyły się na wydanie
Wielkiego Jana, a więc herby: Je-
lita — Zamoyskich, Herburt —
Herburtów, Suchekomnaty — Uhro-
wieckich i Bończa — Fredrów. Pod
tarczą znajdują się insygnia wła-
dzy, buława hetmańska i pieczęć
kanclerska. Na dole w dwu wier-
szach — data śmierci: OBIIT A°
D. MDC. V. DIE VIII. IVNII.
Umieszczone w obramieniu pano-
plia są zebrane w 16 wiązkach bro-
ni, elementów zbroi oraz instrumen-
tów muzycznych (kopie, szable, to-
porki, kołczany z lukami, krótkie
miecze, muszkiety, hełmy, kirysy,
naramienniki, tarcze, bębny, kotły,
trąbki). Panoplia są skomponowane
po bu stronach płyty symetrycznie,
w układzie lustrzanym. Dzięki reali-
stycznym kształtom przedstawień
mogą one stanowić pasjonujące stu-
dium dla miłośnika dawnej broni
i zbroi. Forma płyty jest skrom-
II. 1. Płyta nagrobna Jana Zamoy-
skiego. (Rys. J. Kowalczyk)
na, ale wyszukana, o klasycznych
proporcjach. Zasadnicza płyta bez
obramienia ma proporcje dokładnie
1:2 (113 cm X 225 cm). Tarcza
herbowa została umieszczona na li-
nii wyznaczonej tzw. złotym po-
działem. Obramienia z panopliami
nieco zmieniły proporcje płyty,
której kształt został zamknięty w
prostokącie również wykreślonym
metodą geometryczną, jest to w
przybliżeniu (różnica 3 cm) tzw.
prostokąt 1:]/ 3. Obramienia są szer-
sze na górze i dole, nieco węższe
po bokach. Różnica w szerokości
obramień jest obliczona na niwe-
lację skrótów perspektywicznych.
Płyta nagrobna Jana Zamoyskie-
go została ufundowana przez syna
hetmana Tomasza w latach ok.
1610—30, zgodnie ze wskazówkami
pozostawionymi w testamencie
zmarłego z 1600 r. (z dodaniem pa-
nopliów i tarczy heraldycznej).
Autorem ideowej i artystycznej
koncepcji był więc sam Jan Za-
moyski, a niezwykła wprost lapi-
darność napisu i skromna forma
nagrobka miała Charakter świado-
mej manifestacji. Ów wielki mąż
stanu, niepokonany wódz, twórca
Ordynacji i założyciel miasta Za-
mościa, uczony i opiekun nauki,
mecenas sztuki, fundator Akademii
i kolegiaty nie życzył sobie wy-
stawnego grobowca ściennego, ja-
kie fundowali wówczas z reguły
wszyscy magnaci, szlachta a na-
wet patrycjusze miejscy, ludzie
świeccy i duchowni. Hetman po-
przestał jedynie na skromnej pły-
cie, mimo że stać go było na bar-
dzo okazały i kosztowny monu-
ment. Jakie były źródła tej zna-
miennej postawy — oto temat ni-
niejszego referatu.
W testamencie z dn. 6.IX. 1600 r.
Jan Zamoyski wyjaśnił, że ciało
swoje śmiertelne i zniszczalne, któ-
re z ziemi pochodzi, w ziemi prag-
nie złożyć, w podziemnej krypcie
grobowej, pod prezbiterialną czę-
ścią kolegiaty. Płyta nagrobna win-
230