DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI article:Gawarecki, Henryk: O pałacu w Opolu po raz trzeci: (streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Łubelskiego w dniu 19.I.1961 r.)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45620#0251
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
Już samo porównanie ilości po-
mieszczeń I. piętra w obydwu in-
wentarzach pozwala na wysunię-
cie wniosku, iż Magier zburzył na-
rożne małe pokoiki, a na ich miej-
sce wystawił trzykratowe pawilo-
ny, tworzące w elewacjach budyn-
ku symetrycznie ustawione ryzali-
ty boczne.
Przebudowa dokonana następnie
przez Merliniego nie przyniosła już
zatem dalszego rozwinięcia rzutu
poziomego pałacu. Niemożność
przeprowadzenia w chwili obecnej
analizy wątku murów budynku nie
pozwala na określenie zakresu
przekształceń dokonanych w XIX
wieku, w latach 70-ych XVIII w.
i wreszcie interesującej nas „tran-
sformacji”, której autorem był Ma-
gier. Znaczna ilość zachowanych w
parterze pałacu sklepień kolebko-
wych zdaje się wskazywać, że
istniejące i odpowiadające sobie
podziały piętra i parteru można
by odnieść do lat 40-yćh XVIII
wieku.
Pomimo, iż rysunki pałacu opol-
skiego przypisywane Merliniemu
były już omawiane i publikowa-
ne, nie zostały jednak poddane
szczegółowszej analizie. W. Tatar-
kiewicz pisze, że nie są one pro-
jektem. wykonanym przez architek-
ta, lecz zdjęciami pomiarowymi
wykonanymi Wkrótce po zakończe-
niu robót („Biuletyn H. S.”, 1956,
nr 2).
Wydaj e się jednak, że wniosek
ten nie jest słuszny. Elewacja ogro-
dowa (południowa) na rysunkach
Merliniego jest piętnastoosiowa, ry-
zalit środkowy — pięcioosiowy. A
przecież choć pałac uległ znacznym
przekształceniom w okresie ostat-
nich 100 lat, zachował jednak za-
sadnicze podziały i artykulację
architektoniczną. Tymczasem ele-
wacja 'południowa pałacu jest
trzynastoosiowa, tak samo zresztą
jak i fasada północna —• frontowa.
Należy przeto przypuszczać, że za-
mierzona w projekcie Merliniego
radykalna przebudowa elewacji po-
łudniowej nie miała względnie nie
mogła mieć miejsca, a co za tym
idzie rysunków nie można uważać
za pomiar inwentaryzacyjny.
Odnośnie pałacu z herbem
„Prawda” z archiwum planów
Tylmana z Gameren należy zauwa-
żyć, że elewacja jego jest również
piętnastoosiowa i że ryzalit środ-
kowy jest pięcioosiowy. Tymcza-
sem elewacja frontowa ze scho-
dami zewnętrznymi pałacu Merli-
II. 4. Opole, dawny pałac Lubomirskich, elewacja pd. i elewacja
zach. ryzalitu. (Pomiar ze zbiorów W. K. Z. Lublin)
niego jest trzynastoosiowa, a ry-
zalit trójosiowy. Byłby to jeszcze
jeden argument przeciwko uznaniu
pałacu z herbem „Prawda” za pa-
łac opolski.
Czas przebudowy prowadzonej
przez Zofię z Krasińskich Lubo-
mirską został ustalony przez W.
Tatarkiewicza na podstawie zacho-
wanych rachunków na lata
1766—72. Tymczasem w czasie prac
renowacyjnych w latach 1954'—56
wydobyta została ze składów mar-
murowa tablica fundacyjna z na-
stępującym napisem:
D. O. M.
ANT. IN WIŚNICZ ET IAROSŁAW
S.R.I. PRIN: LUBOMIRSKI PA
LAT: LUBLINEN: ET SOPHIA
DE KRASNE KRASIŃSKA HAE
RED: CONIUG: RESTAUR: REG NI
STAN: AUGUSTI ANNO IX
DOMINI MDCCLXXIII
Tablica ta została ufundowana
w roku zakończenia przebudowy
pałacu, a po powrocie z zagra-
nicy Antoniego Lubomirskiego. Po-
mimo jego nieobecności w okre-
sie prowadzenia robót napis na
tablicy wymienia wspólnie obydwo-
je małżonków.
ANEKS
Rekognicyja Franciszka Magiera
Ja niżej podpisany zeznawam tą
rekognicyją moją w ręce JW JM
Pana Jana Tarła wojewody sen-
domierskiego, generała ziem podol-
skich, humienieckiego, latyczow-
skiego, sokalskiego, medyckiego etc.
starosty daną. Iż podjąwszy się i
kontraktem osobliwym obligowaw-
szy pałacu starego w Opolu tran-
sformować i pawilony nowe na ro-
gach przymurować tudzież klasztor
de novo przy kościele opolskim
wymurować i wieżą ażeby klaszto-
rowi korespondowała zniżyć i su-
mę podług kontraktu osobliwego
44 tysięcy złotych polskich z rąk
tegoż Jaśnie w JM wojewody sen-
domirskiego odebrawszy (z któ-
II. 5. Opole, belka z pierwotnego pałacu z datą 1613, obecnie w prze-
chowaniu przy kościele par. (Fot. H. Gawarecki)
235
Już samo porównanie ilości po-
mieszczeń I. piętra w obydwu in-
wentarzach pozwala na wysunię-
cie wniosku, iż Magier zburzył na-
rożne małe pokoiki, a na ich miej-
sce wystawił trzykratowe pawilo-
ny, tworzące w elewacjach budyn-
ku symetrycznie ustawione ryzali-
ty boczne.
Przebudowa dokonana następnie
przez Merliniego nie przyniosła już
zatem dalszego rozwinięcia rzutu
poziomego pałacu. Niemożność
przeprowadzenia w chwili obecnej
analizy wątku murów budynku nie
pozwala na określenie zakresu
przekształceń dokonanych w XIX
wieku, w latach 70-ych XVIII w.
i wreszcie interesującej nas „tran-
sformacji”, której autorem był Ma-
gier. Znaczna ilość zachowanych w
parterze pałacu sklepień kolebko-
wych zdaje się wskazywać, że
istniejące i odpowiadające sobie
podziały piętra i parteru można
by odnieść do lat 40-yćh XVIII
wieku.
Pomimo, iż rysunki pałacu opol-
skiego przypisywane Merliniemu
były już omawiane i publikowa-
ne, nie zostały jednak poddane
szczegółowszej analizie. W. Tatar-
kiewicz pisze, że nie są one pro-
jektem. wykonanym przez architek-
ta, lecz zdjęciami pomiarowymi
wykonanymi Wkrótce po zakończe-
niu robót („Biuletyn H. S.”, 1956,
nr 2).
Wydaj e się jednak, że wniosek
ten nie jest słuszny. Elewacja ogro-
dowa (południowa) na rysunkach
Merliniego jest piętnastoosiowa, ry-
zalit środkowy — pięcioosiowy. A
przecież choć pałac uległ znacznym
przekształceniom w okresie ostat-
nich 100 lat, zachował jednak za-
sadnicze podziały i artykulację
architektoniczną. Tymczasem ele-
wacja 'południowa pałacu jest
trzynastoosiowa, tak samo zresztą
jak i fasada północna —• frontowa.
Należy przeto przypuszczać, że za-
mierzona w projekcie Merliniego
radykalna przebudowa elewacji po-
łudniowej nie miała względnie nie
mogła mieć miejsca, a co za tym
idzie rysunków nie można uważać
za pomiar inwentaryzacyjny.
Odnośnie pałacu z herbem
„Prawda” z archiwum planów
Tylmana z Gameren należy zauwa-
żyć, że elewacja jego jest również
piętnastoosiowa i że ryzalit środ-
kowy jest pięcioosiowy. Tymcza-
sem elewacja frontowa ze scho-
dami zewnętrznymi pałacu Merli-
II. 4. Opole, dawny pałac Lubomirskich, elewacja pd. i elewacja
zach. ryzalitu. (Pomiar ze zbiorów W. K. Z. Lublin)
niego jest trzynastoosiowa, a ry-
zalit trójosiowy. Byłby to jeszcze
jeden argument przeciwko uznaniu
pałacu z herbem „Prawda” za pa-
łac opolski.
Czas przebudowy prowadzonej
przez Zofię z Krasińskich Lubo-
mirską został ustalony przez W.
Tatarkiewicza na podstawie zacho-
wanych rachunków na lata
1766—72. Tymczasem w czasie prac
renowacyjnych w latach 1954'—56
wydobyta została ze składów mar-
murowa tablica fundacyjna z na-
stępującym napisem:
D. O. M.
ANT. IN WIŚNICZ ET IAROSŁAW
S.R.I. PRIN: LUBOMIRSKI PA
LAT: LUBLINEN: ET SOPHIA
DE KRASNE KRASIŃSKA HAE
RED: CONIUG: RESTAUR: REG NI
STAN: AUGUSTI ANNO IX
DOMINI MDCCLXXIII
Tablica ta została ufundowana
w roku zakończenia przebudowy
pałacu, a po powrocie z zagra-
nicy Antoniego Lubomirskiego. Po-
mimo jego nieobecności w okre-
sie prowadzenia robót napis na
tablicy wymienia wspólnie obydwo-
je małżonków.
ANEKS
Rekognicyja Franciszka Magiera
Ja niżej podpisany zeznawam tą
rekognicyją moją w ręce JW JM
Pana Jana Tarła wojewody sen-
domierskiego, generała ziem podol-
skich, humienieckiego, latyczow-
skiego, sokalskiego, medyckiego etc.
starosty daną. Iż podjąwszy się i
kontraktem osobliwym obligowaw-
szy pałacu starego w Opolu tran-
sformować i pawilony nowe na ro-
gach przymurować tudzież klasztor
de novo przy kościele opolskim
wymurować i wieżą ażeby klaszto-
rowi korespondowała zniżyć i su-
mę podług kontraktu osobliwego
44 tysięcy złotych polskich z rąk
tegoż Jaśnie w JM wojewody sen-
domirskiego odebrawszy (z któ-
II. 5. Opole, belka z pierwotnego pałacu z datą 1613, obecnie w prze-
chowaniu przy kościele par. (Fot. H. Gawarecki)
235