DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Chyczewska, Alina: Portret Koronacyjny Stanisława Augusta pędzla Marcella Bacciarellego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0018
ALINA CHYCZEWSKA
U. 5. Per Krafft, Portret Stanisława Augusta w mun-
durze chorągwi husarskiej, Muzeum Narodowe w War-
szawie. (Fot. Muzeum Narodowe w Warszawie)
peruka. Justaucorps jest srebrny ze złotymi haftami
(na lewym rękawie widać ciepły refleks czerwonego
płaszcza), srebrne również spodnie, pończochy i buty,
wstęga orderu Orła Białego w przygaszonej barwie
niebieskiej. Na szyi order Orła Czarnego (otrzymał go
Stanisław August w 1756 r.). W tle barwy złamane:
kotara złotawo-zielonkawa wtapia się w głębi w ton
ściany o barwach szaro brunatnych. W tym samym
tonie są flizy posadzki. Stół i regalia złote o meta-
licznym blasku (tony żółte i ugry). Polifonia barw
obrazu również charakterystyczna jest bardzo dla
wczesnego okresu twórczości artysty.
Na zagadnienie genezy i chronologii Portretu Ko-
ronacyjnego rzuca interesujące światło przechowywa-
ny w Muzeum Narodowym w Warszawie Portret
25 Ol. pł. 181 X 126 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
nr inw. 46866.
26 Kat. Wystawy T. O. n. Z. P., Pamiątki Starej Warsza-
wy, Warszawa 1911, s. 95, nr 553 i tabl. nlb [III]. Jako autor
obrazu podany jest Krafft — obok nazwiska dopisano znak
zapytania.
27 Ol. pł. 190 X 132 cm, nr inw. Mp. 2; ol. pł. owal,
67 X 53 cm, nr inw. Mp. 555. Oba obrazy w Muzeum Naro-
dowym w Poznaniu.
Stanisława Augusta w półpostaci, w mundurze cho-
rągwi husarskiej (prawdopodobnie gwardii królew-
skiej, il. 5)25. Przypisywany był od dawna Krafftowi,
choć atrybucja ta budziła czasem wątpliwości26.
Z pewnością nie tylko typ ikonograficzny tego por-
tretu, ale i jego cechy formalne bliskie są zarówno
Krafftowi, jak i niektórym dziełom Bacciarellego.
Bacciarelli w tym wczesnym okresie pobytu w Pol-
sce nie dopracował się jeszcze jednolitej formy ma-
larskiej, sugerował się tematem pracy (np. portret
rycerski, portret kobiecy), bądź wzorami malarskimi,
do których sięgał. W rezultacie obok obrazów malo-
wanych już dość płynnie i miękko powstawały inne,
tak bliskie formalnie omawianemu tu dziełu jak
Portret Rodziców Króla, czy Portret Stanisława Augu-
sta w zbroi (il. 6)27. Nie bez znaczenia jest fakt, że
obaj artyści, Krafft i Bacciarelli, po okresie studiów
rozpoczęli samodzielną pracę od kopiowania cudzych
dzieł. Niewątpliwie wzmogło to ich podatność na
wzajemne wpływy. Biorąc pod uwagę te względy
można zgodzić się z przyjętą przez K. Kozakównę
i Katalog Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Na-
rodowego w Warszawie28 atrybucją tego obrazu P.
Krafftowi, choć nie jest ona poparta żadnym prze-
kazem źródłowym. Warto ponadto wysnuć stąd kilka
dalszych wniosków.
Porównując ten obraz z Portretem Koronacyjnym
stwierdzamy, pomijając zagadnienia formy, analogie,
które nie mogą być przypadkowe. Identyczne jest
nieomal na obu obrazach upozowanie króla, rysunek
obu rąk, ułożenie płaszcza na lewym ramieniu i boku,
regalia. Musiała to być inscenizacja obmyślona przez
króla i narzucona obu artystom. Czy nie rodzaj za-
dania konkursowego? Może konsekwencją zasłużonego
zwycięstwa Bacciarellego był niewyjaśniony dotąd
rychły wyjazd Kraffta z Polski? Artysta ten, o 7 lat
starszy od Bacciarellego, wykształcony w Paryżu,
znający już wtedy całą niemal Europę, malarz nad-
worny i profesor Akademii w Bayreuth29, nie ustę-
pował Bacciarellemu rangą zdobytą w świecie arty-
stycznym. Moment rywalizacji pomiędzy obu tymi
portrecistami był nieomal nieunikniony. W każdym
razie niezwykle interesującą sprawą jest ten ślad
skrzyżowania się na dworze polskim talentów i dróg
życiowych tych dwóch nieprzeciętnych artystów.
Krafft przebywał w Polsce od października 1767
do listopada 1768 r. - wynika stąd, że najpóźniej
w tym czasie ustalona została i zatwierdzona przez
króla kompozycja Portretu Koronacyjnego. Jednocześ-
nie, jak wiadomo, pracuje Bacciarelli nad portretem
dla p. Geoffrin - byłby to więc argument potwier-
dzający tezę o powiązaniu obu tych obrazów.
Przebudowa Zamku Królewskiego, rozpoczęta
jeszcze przed wstąpieniem na tron Stanisława Augu-
sta, długo wstrzymywana i opóźniana na skutek prac
prowadzonych w Ujazdowie, stała się sprawą bardzo
pilną z chwilą pożaru południowego skrzydła w 1767 r.
Zamek królewski, jeśli nie miał obrócić się w ruinę,
musiał być odbudowany natychmiast. Zarówno ten
28 K. Kozakówna, Obrazy Per Kraffta Starszego
związane z Polską, „Biul. Hist. Sztuki”, XXIII, 1961, nr 2,
s. 107—109, il. 12; — Malarstwo polskie od XVI do początku
XX wieku. Katalog, Warszawa 1962, Muzeum Narodowe
w Warszawie. Galeria Sztuki Polskiej.
29 B. A. M a t t i s s o n, Krafft Per [w.] U. T h i e m e,
F. Becker, Allgemeines Kunstlerlezikon, XXI, Leipzig
1927; — B. von Malmborg, Per Krafft d. d. Stockholm
1945.
8
U. 5. Per Krafft, Portret Stanisława Augusta w mun-
durze chorągwi husarskiej, Muzeum Narodowe w War-
szawie. (Fot. Muzeum Narodowe w Warszawie)
peruka. Justaucorps jest srebrny ze złotymi haftami
(na lewym rękawie widać ciepły refleks czerwonego
płaszcza), srebrne również spodnie, pończochy i buty,
wstęga orderu Orła Białego w przygaszonej barwie
niebieskiej. Na szyi order Orła Czarnego (otrzymał go
Stanisław August w 1756 r.). W tle barwy złamane:
kotara złotawo-zielonkawa wtapia się w głębi w ton
ściany o barwach szaro brunatnych. W tym samym
tonie są flizy posadzki. Stół i regalia złote o meta-
licznym blasku (tony żółte i ugry). Polifonia barw
obrazu również charakterystyczna jest bardzo dla
wczesnego okresu twórczości artysty.
Na zagadnienie genezy i chronologii Portretu Ko-
ronacyjnego rzuca interesujące światło przechowywa-
ny w Muzeum Narodowym w Warszawie Portret
25 Ol. pł. 181 X 126 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
nr inw. 46866.
26 Kat. Wystawy T. O. n. Z. P., Pamiątki Starej Warsza-
wy, Warszawa 1911, s. 95, nr 553 i tabl. nlb [III]. Jako autor
obrazu podany jest Krafft — obok nazwiska dopisano znak
zapytania.
27 Ol. pł. 190 X 132 cm, nr inw. Mp. 2; ol. pł. owal,
67 X 53 cm, nr inw. Mp. 555. Oba obrazy w Muzeum Naro-
dowym w Poznaniu.
Stanisława Augusta w półpostaci, w mundurze cho-
rągwi husarskiej (prawdopodobnie gwardii królew-
skiej, il. 5)25. Przypisywany był od dawna Krafftowi,
choć atrybucja ta budziła czasem wątpliwości26.
Z pewnością nie tylko typ ikonograficzny tego por-
tretu, ale i jego cechy formalne bliskie są zarówno
Krafftowi, jak i niektórym dziełom Bacciarellego.
Bacciarelli w tym wczesnym okresie pobytu w Pol-
sce nie dopracował się jeszcze jednolitej formy ma-
larskiej, sugerował się tematem pracy (np. portret
rycerski, portret kobiecy), bądź wzorami malarskimi,
do których sięgał. W rezultacie obok obrazów malo-
wanych już dość płynnie i miękko powstawały inne,
tak bliskie formalnie omawianemu tu dziełu jak
Portret Rodziców Króla, czy Portret Stanisława Augu-
sta w zbroi (il. 6)27. Nie bez znaczenia jest fakt, że
obaj artyści, Krafft i Bacciarelli, po okresie studiów
rozpoczęli samodzielną pracę od kopiowania cudzych
dzieł. Niewątpliwie wzmogło to ich podatność na
wzajemne wpływy. Biorąc pod uwagę te względy
można zgodzić się z przyjętą przez K. Kozakównę
i Katalog Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Na-
rodowego w Warszawie28 atrybucją tego obrazu P.
Krafftowi, choć nie jest ona poparta żadnym prze-
kazem źródłowym. Warto ponadto wysnuć stąd kilka
dalszych wniosków.
Porównując ten obraz z Portretem Koronacyjnym
stwierdzamy, pomijając zagadnienia formy, analogie,
które nie mogą być przypadkowe. Identyczne jest
nieomal na obu obrazach upozowanie króla, rysunek
obu rąk, ułożenie płaszcza na lewym ramieniu i boku,
regalia. Musiała to być inscenizacja obmyślona przez
króla i narzucona obu artystom. Czy nie rodzaj za-
dania konkursowego? Może konsekwencją zasłużonego
zwycięstwa Bacciarellego był niewyjaśniony dotąd
rychły wyjazd Kraffta z Polski? Artysta ten, o 7 lat
starszy od Bacciarellego, wykształcony w Paryżu,
znający już wtedy całą niemal Europę, malarz nad-
worny i profesor Akademii w Bayreuth29, nie ustę-
pował Bacciarellemu rangą zdobytą w świecie arty-
stycznym. Moment rywalizacji pomiędzy obu tymi
portrecistami był nieomal nieunikniony. W każdym
razie niezwykle interesującą sprawą jest ten ślad
skrzyżowania się na dworze polskim talentów i dróg
życiowych tych dwóch nieprzeciętnych artystów.
Krafft przebywał w Polsce od października 1767
do listopada 1768 r. - wynika stąd, że najpóźniej
w tym czasie ustalona została i zatwierdzona przez
króla kompozycja Portretu Koronacyjnego. Jednocześ-
nie, jak wiadomo, pracuje Bacciarelli nad portretem
dla p. Geoffrin - byłby to więc argument potwier-
dzający tezę o powiązaniu obu tych obrazów.
Przebudowa Zamku Królewskiego, rozpoczęta
jeszcze przed wstąpieniem na tron Stanisława Augu-
sta, długo wstrzymywana i opóźniana na skutek prac
prowadzonych w Ujazdowie, stała się sprawą bardzo
pilną z chwilą pożaru południowego skrzydła w 1767 r.
Zamek królewski, jeśli nie miał obrócić się w ruinę,
musiał być odbudowany natychmiast. Zarówno ten
28 K. Kozakówna, Obrazy Per Kraffta Starszego
związane z Polską, „Biul. Hist. Sztuki”, XXIII, 1961, nr 2,
s. 107—109, il. 12; — Malarstwo polskie od XVI do początku
XX wieku. Katalog, Warszawa 1962, Muzeum Narodowe
w Warszawie. Galeria Sztuki Polskiej.
29 B. A. M a t t i s s o n, Krafft Per [w.] U. T h i e m e,
F. Becker, Allgemeines Kunstlerlezikon, XXI, Leipzig
1927; — B. von Malmborg, Per Krafft d. d. Stockholm
1945.
8