DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI article:Gumiński, Samuel: Kamienica przy ul. Kanoniczej w Krakowie
DOI article:Bohdziewicz, Piotr: Nieznany plan klasztoru w Pożajściu z połowy XIX wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0236
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
w tym okresie zostały wzmocnione
i pogrubione mury parteru oficyny
północnej, a południowa otrzymała
architektoniczną dekorację elewacji,
stanowiącą odpowiednik wcześniej-
szej dekoracji oficyny przeciwleg-
łej.
W 1. poł. w. XIX przeniesiono
schody w krużganku ze skrzydła
południowego do zachodniego i o-
patrzono je, jak również piętro log-
gii, klasycystycznymi balustradami.
W tym czasie piętro kamienicy o-
trzymało klasycystyczną stolarkę
drzwi, przy czym jedne z nich zo-
stały umieszczone we wzniesionej
wówczas ścianie dzielącej dawną
„salę” na dwie lokalności. Być mo-
że z tego też okresu pochodzi poli-
chromia, której fragmenty odnale-
ziono na parterze głównego skrzydła.
Dalsze kolejne remonty miały
miejsce w latach 1884 i 1900—01. W
czasie drugiego z nich przebudowa-
no pomieszczenia piętra skrzydła
frontowego oraz przekuto i przero-
biono kamieniarkę szeregu obra-
mień okiennych i portalu fasady. W
r. 1959 odnowiono wnętrza parteru
usuwając nowsze ścianki działowe.
Reasumując powyższe wiadomo-
ści można ustalić, że obecna kamie-
nica powstała w wyniku kilku faz
budowy. Z czasu pierwszej, gotyc-
kiej, obejmującej 4. ćw. w. XIV po-
chodzi większość murów piwnic i
parteru skrzydła frontowego. W
drugiej faizie, również gotyckiej, w
2. poł. w. XV, powstała część zacho-
wanej kamieniarki. Z fazy renesan-
sowej, z 2. poł. w. XVI, pochodzi w
znacznej części budynek frontowy
oraz krużganek i mury oficyny po-
łudniowej. W fazie czwartej, na
przełomie w. XVII/XVIII, zbudowa-
no oficynę północną. Renowacja w
3. ćw. w. XVIII dała, oprócz ogól-
nego remontu, ujednolicenie ele-
wacji oficyn. W rezultacie tych
prac powstał dzisiejszy budynek,
przy czym najsilniejsze piętno wy-
warła na zabytku przebudowa re-
nesansowa.
Kamienica stanowi przykład ty-
pu domów miejskich wzniesionych
na parcelach, których rozmiar z
racji społecznego stanowiska właś-
cicieli — szlachty lub duchowień-
stwa — nie był ograniczany prze-
pisami obowiązującymi innych, co
pozwalało na szerokie od początku
założenie budynku. Drugą cechą
charakterystyczną omawianego o-
biektu jest loggia dziedzińca, sta-
nowiąca jeden z pierwszych tego
typu przykładów rozpowszechnio-
nych później w Krakowie, jak m. i.
loggie w domach przy ul. Kanoni-
czej 1, 19, 21, Rynku Gł. 20, 35, ul.
Floriańskiej 5 i przy Małym Ryn-
ku 7.
PIOTR BOHDZIEWICZ
NIEZNANY PLAN KLASZTORU W POŻAJŚCIU Z POŁOWY XIX WIEKU
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Lubelskiego w dniu 19.1.1961 r.)
Referat stanowi uzupełnienie do-
tychczasowych publikacji o klasz-
torze kamedułów w Pożajściu pod
Kownem: dr H. Kairiuikstyte-Jaci-
niene, Pazaislis, ein Barockkloster
in Litauen, wyd. w r. 1930, stresz-
II. 1. Rzut poziomy kościoła i klasztoru w Pożajściu, wyk. w 1832 r.
przez Gregorowicza, (od r. 1939 w posiadaniu Biblioteki Głównej
Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, odrys. P. Bohdziewicza
z 1938 r.)
czonej przez autorkę w języku li-
tewskim pt. Pazaislis pienuolinas ir
jo menines pertenybes, Kaunas 1930,
wreszcie wydanej ostatnio na nowo
monografii Kairiukistyite, z pewny-
mi zmianami doc. J. Barśauskasa.
Recenzja tej książki w języku pol-
skim: M. Karpowicz, Kilka słów o
Pożajściu i mecenacie Paców (na
marginesie litewskiej monografii),
w Biuletynie H. S. XXIII, (1961),
Nr 2.
Zarówno w pierwszym wydaniu
z r. 1930 i streszczeniu, jak i w
zmienionym wydaniu z r. 1960 dzie-
ło badaczki litewskiej zaopatrzone
zostało w pewną ilość reprodukcji
zdjęć pomiarowych. Jeżeli idzie jed-
nak o rzuty poziome klasztoru,
znajdujemy tam tylko ogólny rzut
całości oraz rzut kościoła i przyle-
gającej do niego bezpośrednio częś-
ci głównego budynku, w który bu-
dowla kościoła jest wkomponowana.
O całości tego głównego budynku
możemy mieć tylko bardzo ogólni-
kowe pojęcie z planu ogólnego ca-
łości klasztoru.
Wspomniane wyżej rysunki po-
miarowe autor ma możność uzupeł-
nić brakującym w dotychczasowych
publikacjach o klasztorze w Pożajś-
218
w tym okresie zostały wzmocnione
i pogrubione mury parteru oficyny
północnej, a południowa otrzymała
architektoniczną dekorację elewacji,
stanowiącą odpowiednik wcześniej-
szej dekoracji oficyny przeciwleg-
łej.
W 1. poł. w. XIX przeniesiono
schody w krużganku ze skrzydła
południowego do zachodniego i o-
patrzono je, jak również piętro log-
gii, klasycystycznymi balustradami.
W tym czasie piętro kamienicy o-
trzymało klasycystyczną stolarkę
drzwi, przy czym jedne z nich zo-
stały umieszczone we wzniesionej
wówczas ścianie dzielącej dawną
„salę” na dwie lokalności. Być mo-
że z tego też okresu pochodzi poli-
chromia, której fragmenty odnale-
ziono na parterze głównego skrzydła.
Dalsze kolejne remonty miały
miejsce w latach 1884 i 1900—01. W
czasie drugiego z nich przebudowa-
no pomieszczenia piętra skrzydła
frontowego oraz przekuto i przero-
biono kamieniarkę szeregu obra-
mień okiennych i portalu fasady. W
r. 1959 odnowiono wnętrza parteru
usuwając nowsze ścianki działowe.
Reasumując powyższe wiadomo-
ści można ustalić, że obecna kamie-
nica powstała w wyniku kilku faz
budowy. Z czasu pierwszej, gotyc-
kiej, obejmującej 4. ćw. w. XIV po-
chodzi większość murów piwnic i
parteru skrzydła frontowego. W
drugiej faizie, również gotyckiej, w
2. poł. w. XV, powstała część zacho-
wanej kamieniarki. Z fazy renesan-
sowej, z 2. poł. w. XVI, pochodzi w
znacznej części budynek frontowy
oraz krużganek i mury oficyny po-
łudniowej. W fazie czwartej, na
przełomie w. XVII/XVIII, zbudowa-
no oficynę północną. Renowacja w
3. ćw. w. XVIII dała, oprócz ogól-
nego remontu, ujednolicenie ele-
wacji oficyn. W rezultacie tych
prac powstał dzisiejszy budynek,
przy czym najsilniejsze piętno wy-
warła na zabytku przebudowa re-
nesansowa.
Kamienica stanowi przykład ty-
pu domów miejskich wzniesionych
na parcelach, których rozmiar z
racji społecznego stanowiska właś-
cicieli — szlachty lub duchowień-
stwa — nie był ograniczany prze-
pisami obowiązującymi innych, co
pozwalało na szerokie od początku
założenie budynku. Drugą cechą
charakterystyczną omawianego o-
biektu jest loggia dziedzińca, sta-
nowiąca jeden z pierwszych tego
typu przykładów rozpowszechnio-
nych później w Krakowie, jak m. i.
loggie w domach przy ul. Kanoni-
czej 1, 19, 21, Rynku Gł. 20, 35, ul.
Floriańskiej 5 i przy Małym Ryn-
ku 7.
PIOTR BOHDZIEWICZ
NIEZNANY PLAN KLASZTORU W POŻAJŚCIU Z POŁOWY XIX WIEKU
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Lubelskiego w dniu 19.1.1961 r.)
Referat stanowi uzupełnienie do-
tychczasowych publikacji o klasz-
torze kamedułów w Pożajściu pod
Kownem: dr H. Kairiuikstyte-Jaci-
niene, Pazaislis, ein Barockkloster
in Litauen, wyd. w r. 1930, stresz-
II. 1. Rzut poziomy kościoła i klasztoru w Pożajściu, wyk. w 1832 r.
przez Gregorowicza, (od r. 1939 w posiadaniu Biblioteki Głównej
Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, odrys. P. Bohdziewicza
z 1938 r.)
czonej przez autorkę w języku li-
tewskim pt. Pazaislis pienuolinas ir
jo menines pertenybes, Kaunas 1930,
wreszcie wydanej ostatnio na nowo
monografii Kairiukistyite, z pewny-
mi zmianami doc. J. Barśauskasa.
Recenzja tej książki w języku pol-
skim: M. Karpowicz, Kilka słów o
Pożajściu i mecenacie Paców (na
marginesie litewskiej monografii),
w Biuletynie H. S. XXIII, (1961),
Nr 2.
Zarówno w pierwszym wydaniu
z r. 1930 i streszczeniu, jak i w
zmienionym wydaniu z r. 1960 dzie-
ło badaczki litewskiej zaopatrzone
zostało w pewną ilość reprodukcji
zdjęć pomiarowych. Jeżeli idzie jed-
nak o rzuty poziome klasztoru,
znajdujemy tam tylko ogólny rzut
całości oraz rzut kościoła i przyle-
gającej do niego bezpośrednio częś-
ci głównego budynku, w który bu-
dowla kościoła jest wkomponowana.
O całości tego głównego budynku
możemy mieć tylko bardzo ogólni-
kowe pojęcie z planu ogólnego ca-
łości klasztoru.
Wspomniane wyżej rysunki po-
miarowe autor ma możność uzupeł-
nić brakującym w dotychczasowych
publikacjach o klasztorze w Pożajś-
218