Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

mi. Malarstwo, jak się łatwo domy-
ślić, było tańszym środkiem przeka-
zywania treści ideowych, a to- cho-
ciażby z tego względu, że kwa-
tera płaskorzeźbiona — równa co do
wielkości innej malowanej — była
polichromowana. Koszty więc farby
wchodziły w grę w nie mniejszym
stopniu, jak przy obrazach, a może
i w większym z powodu złocenia

reliefów (np. Lusina). Ponadto więk-
sze było zużycie drewna. Zaopatry-
wanie odległych miejscowości, często
niewątpliwie trudno dostępnych ze
względu na ówczesny stan dróg, było
zapewne łatwiejsze w wypadku oł-
tarzy malowanych niż rzeźbionych,
a to z powodu mniejszej wagi obra-
zów niż reliefów. A dalej: przeno-
szenie wzorów z grafiki łatwiejsze

było dla malarza sztalugowego, pra-
cującego również w technice dwu-
wymiarowej, niż dla rzeźbiarza. Być
może, że czasem zamiast na grafice
opierał isię rzeźbiarz również na ma-
larstwie sztalugowym. Np. relief Na-
wiedzenia w Tarczku wykazuje nie-
zaprzeczalny związek z tą samą sce-
ną na skrzydle tryptyku bodzentyń-
skiego Marcina. Czarnego;

ZOFIA BARANOWSKA, HANNA SYGIETYŃSKA

KAMIENICE RYNKOWE W ZAMOŚCIU W ŚWIETLE ARCHIWALIÓW

(Streszczenie referatu wygłoszonego

na zebraniu naukowym Oddziału

Warszawskiego w dniu 18.III.1964 r.)

W świetle archiwaliów Rynek
Zamojski w I połowie XVII wieku
przedstawia się jako wielki plac
budowy. Istnieją jeszcze domy
drewniane lub konstrukcji szkieleto-
wej, część parceli posiada już nowe,
murowane kamienice, na większości
działek trwają prace budowlane
przy wznoszeniu nowych lub prze-
budowie starych domów. Ten inten-
sywny proces budowlany zostaje
z małymi wyjątkami zakończony
wkrótce po połowie XVII wieku —
wygląd zaś rynku w owym okresie
rejestruje obraz bukowiński. Przed-
stawia on zabudowę w pierzejach:
murowaną, podcieniową z attykami,
z kamienicami w pn. pierzei dwu-
piętrowymi, w pozostałych zaś pię-
trowymi. Kilka domów jest parte-
rowych (Ormiańska 30, Kołłątaja 2,
pl. Mickiewicza 8). Archiwalia poza
potwierdzeniem tego stanu zabudo-
wy na obrazie pozwalają również
uściślić okres jego powstania na
lata nie wcześniejsze niż rok 1657
i nie późniejsze niż 1665.
Warunki urbanistyczne.
Bloki rynkowe działek budowlanych
wydzielone zostały osiami symetrii
układu miasta oraz czterema ulicami
wychodzącymi z narożników rynku
— ulicami o znaczeniu komunikacyj-
no-handlowym. Pierzeje wsch. i
zach. unormowały 4 bloki cztero-
działkowe. Pierzeje pd. uformowało
8 działek środkowych, wchodzących
w skład dwóch 8-parcelowych blo-
ków rozdzielonych osią poprzeczną.
Pierzeję pn. — 10 działek1, wchodzą-
cych w skład dwóch bloków 9-par-
celowych. W pierzejach wsch., zach.
i pn. szerokość ich wynosiła 9—10 m.

Pierzeja pd. posiadała działki szer-
sze 12—13 m. Działki rynkowe zajęły
pełną głębokość bloku, co też uwa-
runkowało typ jej zabudowy (brak
sieni przejazdowej, większa ilość
traktów, charakter zabudowań gos-
podarczych w głębi działki). Syme-
tryczna, idealna koncepcja rynku-
-placu zostaje zachwiana w zach.
odcinku pierzei pn., w zwiąźku
z rozbudową ratusza. Zaprojekto-
wany pierwotnie na dwóch dział-

kach zostaje ok. roku 1639 posze-
rzony o następną parcelę. W związ-
ku z otoczeniem jego bryły pod-
cieniami również w elewacji zach.,
zostaje przebita wzdłuż tejże ele-
wacji ulica, kosztem zwężenia na-
stępnej z kolei działki. W ten sposób
Ukształtowana pn. pierzeja rynku
posiadała ratusz wydzielony dwoma
wylotami ulic poprzecznych, oraz
dwie działki budowlane w zach. od-
cinku tej pierzei.


II. 1. Obraz z Bukowiny. Widok Zamościa z lat ok. 1657—65.
(Fot. IS PAN)

316