DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Reychman, Jan: Nowe materiały do działalności J. Chr. Orłowskiego architekta polskiego w Stambule w XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0204
miscellanea
JAN REYCHMAN
NOWE MATERIAŁY DO DZIAŁALNOŚCI J. CHR. ORŁOWSKIEGO ARCHITEKTA
POLSKIEGO W STAMBULE W XVIII W.
II. 1. Projekt pałacu weneckiego w Stambule, fasada.
Archwio di Stato w Wenecji. (Fot. Prac. Mikrofilm.
Archiuio di Stato)
Przed trzydziestu laty ogłosiłem na łamach „Biu-
letynu Historii Sztuki i Kultury” niewielką rozpraw-
kę o ciekawej a dotąd nieznanej postaci trynitarskie-
go zakonnika Jana Chryzostoma Orłowskiego, który
w latach 80-tych XVIII w. brał udział w przebudo-
wie pałacu ambasady weneckiej w Konstantynopo-
lu Od tego czasu uzyskałem nieco nowych materia-
łów; aczkolwiek nie jest ich wiele i nie zawierają
żadnych rewelacji, sądzę, że dla uzupełnienia po-
przednich danych i dla całości obrazu zasługują one
na opublikowanie.
I. Wyjaśniła się nieco spralwa skąd u zakonnika
trynitarskiego taka znajomość prawideł matematyki,
statyki, budownictwa i architektury? Pewne na to
światło rzucił M. Morelowski, który w jednej z prac
przypomniał ciekawą postać również zakonnika try-
nitarskiego Aleksandra Węcławskiego (1728—91),
który był autorem kita prac z zakresu architektury,
m. in. Studium architecturae cinilis et militaris 2.
W zakonie trynitarzy tradycja architektoniczna była
więc żywa i w tym środowisku — może nawet od sa-
mego Węcławskiego? — .poczęły się zamiłowania Jana
Chryzostoma Orłowskiego, tam zaczerpnął niechybnie
pierwsze wiadomości.
II. Jąki był stosunek pracy Orłowskiego do wkła-
du samego bailo Memmo? W rozprawce w 1935 r.
traktowałem Memmo jako inicjatora przebudowy
a Orłowskiego jako wykonawcę. Czy miało to zna-
czyć, że był on i projektantem? Nie było to dostatecz-
nie wyjaśnione a diziś sprawa jeszcze bardziej się po-
wikłała. Andrea Memmo, jedna z wybitnych postaci
weneckiego settecento 1 2 3 miał wyraźne zamiłowania do
architektury. Studiował on ją u znanego teoretyka
tej nauki, mistrza Lodoliego, a choć dyskutował z wie-
loma jego poglądami (wspólnie z Zagurim), był po
śmierci mistrza wydawcą jego pism teoretycznych
z zakresu architektury4. Zamiłowaniom do sztuki
1 J. R e y c h m a n, J. Chr. Orłowski, nieznany architekt
polski w Stambule w XVIII wieku, „Biul. Hist. Sztuki i Kul-
tury” III, 1935, nr 4. Na zasadzie mojego artykułu sporzą-
dzony został krótki życiorys Orłowskiego [w:] S. Łoza,
Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 222.
2 M. Morelowski, Abstrakcjonizm i naturalizm w
sztuce, Lublin 1947, s. 19. Zob. też Łoza, jw., s. 327.
3 Zob. ostatnio G. Torcellan, Una figura della Ve-
nezia settecentesca: Andrea Memmo, Venezia 1963.
4 A. M e m m o, Elemento delParchitectura lodoilana o sia
Parte del fabricare eon soliditd, scientifica e eon eleganza
non capriccioso, 1—2, Roma 1786, wydanie II kompletniejsze,
Zara 1833—1834.
186
JAN REYCHMAN
NOWE MATERIAŁY DO DZIAŁALNOŚCI J. CHR. ORŁOWSKIEGO ARCHITEKTA
POLSKIEGO W STAMBULE W XVIII W.
II. 1. Projekt pałacu weneckiego w Stambule, fasada.
Archwio di Stato w Wenecji. (Fot. Prac. Mikrofilm.
Archiuio di Stato)
Przed trzydziestu laty ogłosiłem na łamach „Biu-
letynu Historii Sztuki i Kultury” niewielką rozpraw-
kę o ciekawej a dotąd nieznanej postaci trynitarskie-
go zakonnika Jana Chryzostoma Orłowskiego, który
w latach 80-tych XVIII w. brał udział w przebudo-
wie pałacu ambasady weneckiej w Konstantynopo-
lu Od tego czasu uzyskałem nieco nowych materia-
łów; aczkolwiek nie jest ich wiele i nie zawierają
żadnych rewelacji, sądzę, że dla uzupełnienia po-
przednich danych i dla całości obrazu zasługują one
na opublikowanie.
I. Wyjaśniła się nieco spralwa skąd u zakonnika
trynitarskiego taka znajomość prawideł matematyki,
statyki, budownictwa i architektury? Pewne na to
światło rzucił M. Morelowski, który w jednej z prac
przypomniał ciekawą postać również zakonnika try-
nitarskiego Aleksandra Węcławskiego (1728—91),
który był autorem kita prac z zakresu architektury,
m. in. Studium architecturae cinilis et militaris 2.
W zakonie trynitarzy tradycja architektoniczna była
więc żywa i w tym środowisku — może nawet od sa-
mego Węcławskiego? — .poczęły się zamiłowania Jana
Chryzostoma Orłowskiego, tam zaczerpnął niechybnie
pierwsze wiadomości.
II. Jąki był stosunek pracy Orłowskiego do wkła-
du samego bailo Memmo? W rozprawce w 1935 r.
traktowałem Memmo jako inicjatora przebudowy
a Orłowskiego jako wykonawcę. Czy miało to zna-
czyć, że był on i projektantem? Nie było to dostatecz-
nie wyjaśnione a diziś sprawa jeszcze bardziej się po-
wikłała. Andrea Memmo, jedna z wybitnych postaci
weneckiego settecento 1 2 3 miał wyraźne zamiłowania do
architektury. Studiował on ją u znanego teoretyka
tej nauki, mistrza Lodoliego, a choć dyskutował z wie-
loma jego poglądami (wspólnie z Zagurim), był po
śmierci mistrza wydawcą jego pism teoretycznych
z zakresu architektury4. Zamiłowaniom do sztuki
1 J. R e y c h m a n, J. Chr. Orłowski, nieznany architekt
polski w Stambule w XVIII wieku, „Biul. Hist. Sztuki i Kul-
tury” III, 1935, nr 4. Na zasadzie mojego artykułu sporzą-
dzony został krótki życiorys Orłowskiego [w:] S. Łoza,
Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 222.
2 M. Morelowski, Abstrakcjonizm i naturalizm w
sztuce, Lublin 1947, s. 19. Zob. też Łoza, jw., s. 327.
3 Zob. ostatnio G. Torcellan, Una figura della Ve-
nezia settecentesca: Andrea Memmo, Venezia 1963.
4 A. M e m m o, Elemento delParchitectura lodoilana o sia
Parte del fabricare eon soliditd, scientifica e eon eleganza
non capriccioso, 1—2, Roma 1786, wydanie II kompletniejsze,
Zara 1833—1834.
186