Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


II. 5. Legnica, kaplica zamkowa,
fragment filara znajdującego się na
osi prezbiterium, widok od nawy.
(Fot. E. Różycka)

cia, w trzech zachowały się kamien-
ne bazy przyścienne z żabkami.
Ściany zewnętrzne świątyni wyko-
nane były z cegły doskonale spoi-


li. 6. Legnica, kaplica zamkowa,
fragment fryzu. (Fot. A. Szczodrak)

nowanej, o układzie wendyjskim
(grubość ca 115 cm). Od wnętrza
tynkowane, na zewnątrz w partii
przyziemnej wyłożone były ciosem
i podkreślone profilowanym coko-
łem. Na osiach załamań występo-


II. 7. Legnica, kaplica zamkowa,
zwornik. (Fot. E. Różycka)

wały niewielkie skarpy. Na wzdłuż-
nej osi prezbiterium, w przecięciu
z obrysem dwunastoboku, zachował
się w partii cokołowej filar dzielący
pierwotnie otwór tęczy. Od strony
nawy w profilowanym cokole za-
chowały się trzy bazy o podobnym
układzie, jak istniejące w narożni-
kach obejścia. Od strony wschod-
niej, na osi filara znajdowała się
kolumna, której baza powiązana
była z profilowaną partią cokołową
całego filara. Posadzki do dziś za-
chowane wykazują kilkakrotne prze-
kładanie i reperacje. Ustalenie ich
pierwotnego wyglądu nastąpić może
dopiero po dalszych szczegółowych
badaniach.
Bliskie sąsiedztwo kaplicy i pa-
latium, układ jej planu, grubość
ciosowych filarów i murów ze-
wnętrznych pozwalają przypuszczać,
że świątynia była dwupoziomowa.
Piętro, za pośrednictwem drewnia-
nego pomostu mogło się łączyć z od-
powiednim piętrem palatium, na
którym zachował się otwór wejścio-
wy.
Wnętrza kaplicy powiązane były
ze sobą otworem założonym w par-
tii centralnej podłogi I piętra
i oświetlone promieniami wpadają-
cymi przez latarnię wieńczącą całość
budowli, uwidocznioną, jak już nad-
mieniono, na XVI-wiecznym sztychu
Legnicy.
Bogactwo środków plastycznych
użytych do upiększenia świątyni
ujawniły kilkuletnie badania zamku.
Przyniosły one w efekcie dość znacz-
ny zbiór romańskiego detalu. Są to
fragmenty portalu, archiwolt, coko-
łów, baz, głowic i żeber. Część cio-
sów jest pokryta bogatą ornamen-
tacją roślinną, na niektórych wy-
stępują wyobrażenia zwierzęce. Od-
krycie w gruzie, na miejscu zbu-
rzonej kaplicy części detalu, po-
mogło w zdecydowanej mierze do
wyselekcjonowania spośród detalu
wykutego z murów zamkowych
fragmentów, wiążących się ze świą-
tynią.
Do bardziej interesujących zna-
lezisk należą fragmenty głowic o
koryntyzującej kompozycji kapitelu.
Żywa i wybujała wić roślinna i liś-
cie akantu, silnie występujące z tła
zalanego czarnym cieniem, to ele-
menty najbardziej charakterystyczne
dla ornamentacji, występującej w
Legnicy.

mi i podwiniętymi wężowymi ogo-
nami, których zakończenia w for-
mie listków akantu służą za pod-
stawę nogom o ptasich szponach;
i drugi — roślinny, w którym ka-
mienne jądro otulone jest z czterech
stron głęboko wyciętymi palmetami,
których liście trzymają się zarysu
kulistej bryły, (ten sam typ orna-
mentu, nie wykraczającego poza
ramy powierzchni prostej geome-
trycznie bryły, o żywym światło-
cieniu występuje na kilku frag-
mentach fryzów). Przekroje żeber
oparte są na układzie krzyża o za-
okrąglonych ramionach, przy czym
na osi wzdłużnej wałek jest nieco
zaostrzony.
Forma budowli, system sklepien-
ny oraz sposób potraktowania po-
szczególnych elementów dekoracji
wskazują na okres pełnego rozwoju
sztuki romańskiej i przechodzenia
jej w fazę najbardziej rozwiniętą,
określaną „barokiem romańskim”.
Czas powstania kaplicy, według ana-
lizy stylistycznej dotychczas zna-
nego detalu, należy określić na lata
20-te i 30-te XIII wieku. Historycz-
nie wiązałoby się to z panowaniem
księcia piastowskiego Henryka Bro-
datego w latach 1201—1238. Jemu
też należałoby przypisać fundację
i wzniesienie całego zespołu legnic-
kiego, łącznie z palatium i wieżami.
W zgodzie to pozostaje z pośrednią
wzmianką historyczną, w której
kronikarz odnotowujący zdarzenia
w wieku XIII pisze, że Henryk
Brodaty w latach 20-tych XIII wie-
ku nosił się z myślą budowy „pa-
łacu królewskiego”. Wzniesienie tak
okazałej rezydencji, równającej się
skalą ówczesnym pfalcom cesarskim
Hohenstaufów świadczy o wielkich
ambicjach politycznych Henryka I,
jak też o możliwościach twórczych
warsztatu pozostającego na usługach


Znamiona późnoromańskiej rzeź-
by noszą też odnalezione wiszące
zworniki: pierwszy tworzą przy-
warte do siebie kamienne ciała
czterech skrzydlatych smoków z dzi-
wacznie odchylonymi lwimi głowa-

II. 8. Legnica, kaplica zamkowa,
fragment żebra. (Fot. A. Szczod-
rak)

69