DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI article:Nowacka, Janina: Odkrycie polichromii w szarej kamienicy w Krakowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0089
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
wie ornament geometryczny. W ten
ornament roślinny wpleciono ele-
menty ornamentu okuciowego: list-
wy, antaby, zaś pomiędzy to wszyst-
ko sceny z polowań. Na jednym z
końców belki, po obu jego stronach
widnieją dwie sceny figuralne. Na
jednej występują trzy postacie sie-
dzące przy ognisku (?) i żywo ges-
tykulujące, dwie z nich ubrane są
w kostiumy z fryzowanymi kołnie-
rzami, trzecia zaś owinięta w
chustę. Twarze ich niezindywiduali-
zowane, ręce nadmiernej wiel-
kości, namalowane dosyć niepo-
radnie. Druga scena przedstawia
dwoje nagich ludzi obiętych w sil-
nym uścisku, jest to przypuszczal-
nie wyobrażenie ,,dzikich ludzi”.
Kolorytem belka ta różni się od po-
przedniej. Nie jest to już koloryt
pastelowy, lecz występują zdecydo-
wane barwy, wśród których domi-
nuje czerwono-brunatny w zesta-
wieniu z błękitno-zielonym. I ta
polichromia, ze względu na swój
rozwinięty motyw ornamentu oku-
ciowego może być określana jako
pochodząca z przełomu w. XVI na
XVII.
Pomieszczenie trzecie zostało
przypuszczalnie w XVII w. grun-
townie przebudowane, w związku
z czym nie zachował się strop bel-
kowy, natomiast siestrzan pozosta-
wiono w miejscu pierwotnym, ści-
nając tylko jego część od strony
węwnętrznej i pokrywając ją nową
polichromią. Siestrzan wykonany
jest z modrzewia o wymiarach
10,72 m X 27 cm X 63 cm, stażo-
wany tylko na końcach, gdyż nie
posiadał pośrodku rozety. Dołem wi-
doczny jest tylko jeden profil ozdo-
biony motywem wolich oczu, po-
wyżej niego namalowano pas w ko-
lorze brunatno-czerwonym, jak gdy-
by drugi profil.
Polichromia znajdująca się od
strony okna jest pierwotna. Po-
siada jasnoniebieskie tło, na któ-
rym umieszczono ornament roślin-
ny silnie stylizowany, w postaci
palmet, wyschniętych gałązek i sil-
nie skręconych lancetowatych liści.
Pomiędzy ten ornament wplecio-
no sztaby, antaby i inne motywy
ornamentu okuciowego. Akcent cen-
tralny stanowi motyw okrągłego
owocu ozdobionego dwoma podłuż-
nymi oraz długimi, wolutowe skrę-
conymi, stylizowanymi liśćmi na tle
materii, której draperie, biegnąc od-
środkowo, podtrzymywane są z dru-
giej strony przez ptaki o ogromnych
skrzydłach podkreślonych czerwo-
nym kolorem. Kontynuację przed-
stawień, w stosunku do belek po-
przednich, sygnalizują wizerunki
II. 1. Kraków, Szara Kamienica, belka polichromowana w I po-
mieszczeniu. (Fot. K. Nowacki, Zb. P.K.Z. Kraków)
II. 2. Kraków, Szara Kamienica, fragment polichromii belki w II
pomieszczeniu. (Fot. K. Nowacki. Zb. P.K.Z. Kraków)
II. 3. Kraków, Szara Kamienica, fragment polichromii belki ze
sceną z „dzikimi ludźmi” w II pomieszczeniu. (Fot. K. Nowacki,
Zb. P.K.Z. Kraków) y
myśliwych w pościgu za zwierzyną,
umieszczone na obu końcach belki.
Malowidło ujęte jest w dwa ciem-
nopopielate pasy, tworzące dlań do-
datkową ramę. Koloryt belki bardzo
urozmaicono: od błękitnego poprzez
różowy, róż indyjski, żółty, czerwo-
ny do brunatnego. Polichromia ta
pochodzi podobnie jak poprzednie
z lat ok. 1600. W połowie w. XVII
przy okazji wykonywania dekoracji
drugiej strony została jednak „od-
świeżona”, przy czym pewne orna-
menty uległy zniekształceniu na
skutek ich niezrozumienia przez ma-
larza innej już epoki.
Inaczej też przedstawia się poli-
chromia belki od strony wewnętrz-
nej. Posiada ona charakter szkico-
wy, który można by określić jako
impresjonizm barokowy. Główny
motyw stanowi falisty ciąg wici roś-
linnej, nie przerwanej nawet cen-
tralnie umieszczonym przedstawie-
niem indora. Pomiędzy wić wple-
ciono pęki dojrzałych owoców oraz
postacie myśliwych i zwierząt, na-
wiązując do tematu poprzednich
przedstawień. Koloryt tej polichro-
mii odbiega zupełnie od wyżej opi-
sanych. Tło brunatno-brązowe o
ciepłej, miodowej tonacji, wić w
kolorze żółto-brunatnym. Całość do-
syć ciemna, sprawia wrażenie mo-
nochromijne. Rozprowadzenia farb
dokonano szybkimi pociągnięciami
pędzla, co wraz z silnymi światło-
cieniami w postaci jasnych plam,
spowodowało plastykę ornamentu
roślinnego, który jednak nie stał się
naturalistyczny, na skutek umiesz-
czenia na nim graficznych kropek
i kresek.
Tak więc polichromia opisanych
wyżej trzech siestrzanów opiera się
w zasadzie na trzech elementach:
75
wie ornament geometryczny. W ten
ornament roślinny wpleciono ele-
menty ornamentu okuciowego: list-
wy, antaby, zaś pomiędzy to wszyst-
ko sceny z polowań. Na jednym z
końców belki, po obu jego stronach
widnieją dwie sceny figuralne. Na
jednej występują trzy postacie sie-
dzące przy ognisku (?) i żywo ges-
tykulujące, dwie z nich ubrane są
w kostiumy z fryzowanymi kołnie-
rzami, trzecia zaś owinięta w
chustę. Twarze ich niezindywiduali-
zowane, ręce nadmiernej wiel-
kości, namalowane dosyć niepo-
radnie. Druga scena przedstawia
dwoje nagich ludzi obiętych w sil-
nym uścisku, jest to przypuszczal-
nie wyobrażenie ,,dzikich ludzi”.
Kolorytem belka ta różni się od po-
przedniej. Nie jest to już koloryt
pastelowy, lecz występują zdecydo-
wane barwy, wśród których domi-
nuje czerwono-brunatny w zesta-
wieniu z błękitno-zielonym. I ta
polichromia, ze względu na swój
rozwinięty motyw ornamentu oku-
ciowego może być określana jako
pochodząca z przełomu w. XVI na
XVII.
Pomieszczenie trzecie zostało
przypuszczalnie w XVII w. grun-
townie przebudowane, w związku
z czym nie zachował się strop bel-
kowy, natomiast siestrzan pozosta-
wiono w miejscu pierwotnym, ści-
nając tylko jego część od strony
węwnętrznej i pokrywając ją nową
polichromią. Siestrzan wykonany
jest z modrzewia o wymiarach
10,72 m X 27 cm X 63 cm, stażo-
wany tylko na końcach, gdyż nie
posiadał pośrodku rozety. Dołem wi-
doczny jest tylko jeden profil ozdo-
biony motywem wolich oczu, po-
wyżej niego namalowano pas w ko-
lorze brunatno-czerwonym, jak gdy-
by drugi profil.
Polichromia znajdująca się od
strony okna jest pierwotna. Po-
siada jasnoniebieskie tło, na któ-
rym umieszczono ornament roślin-
ny silnie stylizowany, w postaci
palmet, wyschniętych gałązek i sil-
nie skręconych lancetowatych liści.
Pomiędzy ten ornament wplecio-
no sztaby, antaby i inne motywy
ornamentu okuciowego. Akcent cen-
tralny stanowi motyw okrągłego
owocu ozdobionego dwoma podłuż-
nymi oraz długimi, wolutowe skrę-
conymi, stylizowanymi liśćmi na tle
materii, której draperie, biegnąc od-
środkowo, podtrzymywane są z dru-
giej strony przez ptaki o ogromnych
skrzydłach podkreślonych czerwo-
nym kolorem. Kontynuację przed-
stawień, w stosunku do belek po-
przednich, sygnalizują wizerunki
II. 1. Kraków, Szara Kamienica, belka polichromowana w I po-
mieszczeniu. (Fot. K. Nowacki, Zb. P.K.Z. Kraków)
II. 2. Kraków, Szara Kamienica, fragment polichromii belki w II
pomieszczeniu. (Fot. K. Nowacki. Zb. P.K.Z. Kraków)
II. 3. Kraków, Szara Kamienica, fragment polichromii belki ze
sceną z „dzikimi ludźmi” w II pomieszczeniu. (Fot. K. Nowacki,
Zb. P.K.Z. Kraków) y
myśliwych w pościgu za zwierzyną,
umieszczone na obu końcach belki.
Malowidło ujęte jest w dwa ciem-
nopopielate pasy, tworzące dlań do-
datkową ramę. Koloryt belki bardzo
urozmaicono: od błękitnego poprzez
różowy, róż indyjski, żółty, czerwo-
ny do brunatnego. Polichromia ta
pochodzi podobnie jak poprzednie
z lat ok. 1600. W połowie w. XVII
przy okazji wykonywania dekoracji
drugiej strony została jednak „od-
świeżona”, przy czym pewne orna-
menty uległy zniekształceniu na
skutek ich niezrozumienia przez ma-
larza innej już epoki.
Inaczej też przedstawia się poli-
chromia belki od strony wewnętrz-
nej. Posiada ona charakter szkico-
wy, który można by określić jako
impresjonizm barokowy. Główny
motyw stanowi falisty ciąg wici roś-
linnej, nie przerwanej nawet cen-
tralnie umieszczonym przedstawie-
niem indora. Pomiędzy wić wple-
ciono pęki dojrzałych owoców oraz
postacie myśliwych i zwierząt, na-
wiązując do tematu poprzednich
przedstawień. Koloryt tej polichro-
mii odbiega zupełnie od wyżej opi-
sanych. Tło brunatno-brązowe o
ciepłej, miodowej tonacji, wić w
kolorze żółto-brunatnym. Całość do-
syć ciemna, sprawia wrażenie mo-
nochromijne. Rozprowadzenia farb
dokonano szybkimi pociągnięciami
pędzla, co wraz z silnymi światło-
cieniami w postaci jasnych plam,
spowodowało plastykę ornamentu
roślinnego, który jednak nie stał się
naturalistyczny, na skutek umiesz-
czenia na nim graficznych kropek
i kresek.
Tak więc polichromia opisanych
wyżej trzech siestrzanów opiera się
w zasadzie na trzech elementach:
75