DOI Heft:
Heft 2
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Żygulski, Zdzisław: "Lisowczyk" Rembrandta: (studium ubioru i uzbrojenia)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0118
ZDZISŁAW ŻYGULSKI (jun)
U. 20. Burka Stefana Czarnieckiego i żupan Stanisława Żółkiewskiego na wystawie stałej
w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie. (Fot. M. Rostworowski)
na którym zawieszano szablę. Również i pozostałe
elementy ubioru Lisowczyka, obcisłe spodnie barwy
czerwonej (odpowiednio do dna czapki) i żółte buty
„do pół łydki” najzupełniej zgodne są z praktyką
mody polskiej tego czasu, a także świetną stanowią
ilustrację opisu lisowczyków wzmiankowanego kape-
lana Dembołęokiego: „pludry wąskie jak rękaw, bu-
ty żółte podkute”. Obok innych „egzotyczności” właś-
nie taka forma butów, szpiczastych, na obcasach pod-
kutych, zadziwiała Francuzów oglądających polskie
poselstwa w. XVI i XVII. Noszono przy nich niekie-
roboty siatkowej, wydobyty z trumny, jest dziś w zbiorach
Muzeum Narodowego w Krakowie, identyczny zaś wyobra-
żony w ubiorze Stefana Czarnieckiego na portrecie pędzla
Mathisena w zbiorach pałacu w Nieborowie. Por. M. R y ch-
lew s k a, Polskie pasy siatkowe w XVII i XVIII wieku,
„Polska Szt. Ludowa” (w druku).
38 Warto zaznaczyć, że inny kształt miały półbuty wę-
dy ostrogi (jak na wymienionym wyżej portrecie Lwa
Sapiehy), często jednak je odrzucano (i tak jest u Li-
sowczyka 38).
Przechodzimy teraz do analizy uzbrojenia jeźdź-
ca. Lewą dłonią prowadzi on wodze, w prawej, z fan-
tazją odchylonej, dzierży charakterystyczny nadziak,
rodzaj rycerskiego młotka z ostrym metalowym kol-
cem i obuchem wprawionym w drewniany, okrągły
trzonek okuty na stopie. Jest to typ broni nieznany
w starożytności (z wyjątkiem Scytów), lecz bardzo
rozpowszechniony w średniowieczu i to zarówno na
gierskie, na obcasie i szpiczaste, ale sięgające zaledwie po-
nad kostkę, znane z portretów Batorego, inne znów raj-
tarskie buty do konnej jazdy noszone np. przez Władysła-
wa IV (na portrecie ok. 1640 w warszawskim Muzeum Na-
rodowym), zupełnie natomiast analogiczne do opisywanych
posiada król Jan III na portrecie Jana Aleksandra Triciu-
sza z r. 1677 (w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego).
102
U. 20. Burka Stefana Czarnieckiego i żupan Stanisława Żółkiewskiego na wystawie stałej
w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie. (Fot. M. Rostworowski)
na którym zawieszano szablę. Również i pozostałe
elementy ubioru Lisowczyka, obcisłe spodnie barwy
czerwonej (odpowiednio do dna czapki) i żółte buty
„do pół łydki” najzupełniej zgodne są z praktyką
mody polskiej tego czasu, a także świetną stanowią
ilustrację opisu lisowczyków wzmiankowanego kape-
lana Dembołęokiego: „pludry wąskie jak rękaw, bu-
ty żółte podkute”. Obok innych „egzotyczności” właś-
nie taka forma butów, szpiczastych, na obcasach pod-
kutych, zadziwiała Francuzów oglądających polskie
poselstwa w. XVI i XVII. Noszono przy nich niekie-
roboty siatkowej, wydobyty z trumny, jest dziś w zbiorach
Muzeum Narodowego w Krakowie, identyczny zaś wyobra-
żony w ubiorze Stefana Czarnieckiego na portrecie pędzla
Mathisena w zbiorach pałacu w Nieborowie. Por. M. R y ch-
lew s k a, Polskie pasy siatkowe w XVII i XVIII wieku,
„Polska Szt. Ludowa” (w druku).
38 Warto zaznaczyć, że inny kształt miały półbuty wę-
dy ostrogi (jak na wymienionym wyżej portrecie Lwa
Sapiehy), często jednak je odrzucano (i tak jest u Li-
sowczyka 38).
Przechodzimy teraz do analizy uzbrojenia jeźdź-
ca. Lewą dłonią prowadzi on wodze, w prawej, z fan-
tazją odchylonej, dzierży charakterystyczny nadziak,
rodzaj rycerskiego młotka z ostrym metalowym kol-
cem i obuchem wprawionym w drewniany, okrągły
trzonek okuty na stopie. Jest to typ broni nieznany
w starożytności (z wyjątkiem Scytów), lecz bardzo
rozpowszechniony w średniowieczu i to zarówno na
gierskie, na obcasie i szpiczaste, ale sięgające zaledwie po-
nad kostkę, znane z portretów Batorego, inne znów raj-
tarskie buty do konnej jazdy noszone np. przez Władysła-
wa IV (na portrecie ok. 1640 w warszawskim Muzeum Na-
rodowym), zupełnie natomiast analogiczne do opisywanych
posiada król Jan III na portrecie Jana Aleksandra Triciu-
sza z r. 1677 (w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego).
102