Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

PROJEKTY PERCIERA I FONTAINE’A DLA KRZESZOWIC


II. 11. Ch. Percier, P. F. L. Fontaine, Projekt kościoła w Krzeszowicach,
elewacja boczna. (Fot. S. Senisson)

koła własnych prostokątnych dziedzińców. W ze-
spole wschodnim mieściła się m. in. oranżeria, staj-
nia, wozownia i psiarnia, w zachodnim kuchnia
i piekarnia. Całość od północy zamknięta była ogro-
dzeniem oraz głęboką ocembrowaną fosą. Rozmach
i wielkość całego założenia nasuwają wrażenie, że
mamy do czynienia z rezydencją domu panującego.
Narzucające się pomimo woli porównanie projek-
towanego pałacu w Krzeszowicach z wcześniejszym
o lat 16 projektem przebudowy pałacu w Zamościu
świadczy o wyraźnej zmianie gustu, która dokonała
się w ciągu tego czasu. Projektowany pałac w Za-
mościu jest jeszcze zdecydowanie klasycystyczny z
portykiem kolumnowym w wielkim porządku w ele-
wacji frontowej, natomiast Pauillon du milieu pa-
łacu krzeszowickiego przypomina bryłą, horyzontal-
nymi podziałami oraz loggiami renesansową willę.
Studia Perciera i Fontaine’a nad architekturą willi
rzymskich uwieńczone znanym wydawnictwem 13 za-
ważyły niezawodnie przy komponowaniu projektu
pałacu w Krzeszowicach, który stylowo oscyluje po-
między późnym klasycyzmem a neorenesansem. Pe-
wien eklektyzm widoczny jest również w układzie
całego założenia będącego zresztą swoistą mieszani-
ną cech francuskich i angielskich. I tak np. tradycja
architektury francuskiej przejawia się we wspom-
nianym już wyraźnym podziale na cour d’honneur
i anantcour jak również w zastosowaniu przed ogro-
13 C. Percier, P. F. L. Fontaine, Choix des plus
celebres maisons de plaisance de Romę et de ses environs
mesurćes et dessinees par... A. Paris... MDXXXIX.

dzeniem ocembrowanej fosy. Oddziaływanie architek-
tury angielskiej to przede wszystkim charaktery-
styczne powiązanie z pałacem właściwym dwóch
zespołów zabudowań gospodarczych. Podobny układ
mają np. dwie słynne XVII-w<ieczne rezydencje w
Blenheim i Castle Howard.
Poważne różnice stylowe zachodzą również po-
między dekoracją wnętrz obu projektowanych przez
Perciera i Fontaine’a polskich pałaców: o ile wnętrza
pałacu ordynackiego w Zamościu mogą uchodzić za
jeden z najpiękniejszych przykładów dekoracji w
stylu cesarstwa, to wnętrza pałacu krzeszowickiego
stylowo przynależą już do okresu restauracji i mo-
narchii lipcowej. Najbliższe dla nich stylowo wnę-
trza to współczesna im Salle Duchatel w Luwrze
projektowana zresztą przez tych samych architek-
tów oraz późniejsza o kilka lat klatka schodowa
w Palais Royal (w skrzydle Montpensier) będąca
dziełem samego tylko Fontaine’a14. Wnętrza krze-
szowickie są stosunkowo ciężkie, dużo mniej „an-
tyczne” niż wnętrza projektowanego pałacu w Za-
mościu, ponadto nawiązują wyraźnie do architektury
w. XVII, stanowiąc doskonały przykład schyłku neo-
klasycyzmu w architekturze francuskiej tego czasu.
Dowodem swobody, z jaką Percier i Fontaine na-
wiązywali do stylów historycznych jest opracowany
przez nich projekt neogotyckiego kościoła w Krze-
szowicach, nie zrealizowany podobnie jak i projekt
14 L. Hautecoeur, Histoire de l’architecture classi-
que en France, t. VI, La Restauration et le Gounernement
de Juillet 1815—1848, Paris 1955, s. 6 i 32.

129