Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

kowane te 'zagadnienia, kunsztowna
mowa obrazowa alegorii i symbo-
lów, znalazły doskonałą oprawę w
architekturze Hansa Vredemana,
która w nie mniejszym stopniu niż
treści przyciąga uwagę i zmusza
do refleksji. Współrzędność myśle-
nia manierystycznego twórcy pro-
gramu treściowego i manierystycz-
nego malarza przestrzeni znalazła
tu przykład, w którym integralność
obu założeń osiągnęła syntezę. Dla-
tego rozważenie tych zagadnień jest
nie tylko niezbędne, ale w równej
mierze jak problematyka treściowa
oświetla osobowość i epokę Hansa
Vredemana.
W celu wyjaśnienia genezy vre-
demanowskiej koncepcji przestrzeni
i roli tego zagadnienia w obrębie
sztuki manieryzmu, jako programu
nowej organizacji przestrzennej, na-
leży uprzytomnić sobie proces prze-
mian w malarstwie ok. 1520 r.
W malarstwie, a jeszcze bardziej
grafice tego czasu dostrzega się
symptomy zapowiadające odwrót
od normatywnych prawideł rene-
sansu. Ten ferment stylowy wi-
doczny u czołowych malarzy i teo-
retyków włoskich, szczególnie tos-
kańskich, w środowisku weneckim
przybrał odmienne oblicze.
Wśród środowisk włoskich We-
necja reprezentuje stanowisko nie
tylko najbardziej odrębne, ale i naj-
bliższe tej orientacji artystycznej,
w obrębie której powstała twór-
czość Hansa Vredemana. Rola We-
necji rysuje się tu tym wyraźniej,
że to środowisko od dawna zależne
od poważnych inspiracji idących z
Europy Północnej, co dzięki oży-
wionym kontaktom ekonomicznym
dawało interesujące efekty wza-
jemnych konfrontacji, w wieku XVI
wykazało szczególną wrażliwość na
impulsy, idące z drugiej strony Alp.
Dzięki nim, zagadnienie przestrzeni
obrazowej zyskało tu na oryginal-
ności i znaczeniu, jakiego nie po-
siadało w tym stopniu w innych
rejonach Włoch. Inspiracje północ-
ne, docierające przeważnie w po-
staci grafiki niemieckiej i nider-
landzkiej, mają szczególne znaczenie
w Okresie początkowego manieryz-
mu, kiedy towarzyszy im równo-
czesny nawrót do rodzimej, północ-
no-włoski ej formy ferr aryjskiej.
Stworzona tym sposobem własna
forma manierystyczna jest syntezą,
łączącą tradycję ąuattrocenta rodzi-
mego z półnoono-europejskimi im-
pulsami.
Zamiłowaniu do ozdobnych form
towarzyszą tendencje do kompliko-
wania, do wzbogacania sztafażu ar-
chitektonicznego, a co za tym idzie
do szukania nowych rozwiązań pro-


II. 1. Hans Vredeman de Vries, „Sprawiedliwość” i „Niesprawiedliwość”
Gdańsk, ratusz. (Fot. Z. Czarnecki)


II. 2. Hans Vredeman de Vries, „Rada”. Gdańsk, ratusz. (Fot. Z. Czar-
necki)

blematyki przestrzennej. W tej
dziedzinie infiltracje półcnocno-eu-
ropejskie okazały się najsilniejsze,
a oryginalność efektów stanowi
jedną z największych zdobyczy ma-
larstwa weneckiego. Z tym wiąże
się kwestia dalszego przenoszenia
zdobyczy weneckich.

Jak wiadomo, miasto to, dzięki
swym ożywionym kontaktom han-
dlowym, było predestynowane wię-
cej od innych do oddziaływania
również w dziedzinie kulturalnej
na kraje północne. Dla nich We-
necja była nie tylko niedościgłym
wzorem organizacji administracyj-

137