Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

PAŁAC BŁĘKITNY W WARSZAWIE

II. 10. Ogród, część tylna (fragment U. 9)


W tym samym czasie Deybel nigdy nie używał jako
dekoracji górnego zakończenia lizeny podwieszonego
poprzez profil gzymsu małego kartusza ze zwisami
kwiatowymi, które, z niewielkimi odmianami, spotkać
można na pawilonikach dla zabaw Jaucha w Ogrodzie
Saskim, we wnętrzu kościoła Zmartwychwstania w
Ujazdowie i na projekcie schodów na dziedzińcu Zam-
ku Królewskiego (1731). Natomiast Jaućh nie zna zu-
pełnie boniowanych lizen, co jest raczej ulubionym
motywem Deybla. Z pewnością z pierwotnego projek-
tu Deybla, którego istnienie zakładamy, przejęto do
ostatecznego projektu portale ujęte w kariatydy: Dey-
bel w podobny sposób i w tym samym czasie umieścił
ten motyw na skrzydłach pałacu w Wilanowie. Kształt
dachu pochodzi znowu z pierwotnego projektu Jaucha:
falista linia dolnej kondygnacji na rysunku elewacji
ogrodowej występuje już na jednym z projektów Pa-
łacu Saskiego, który należy przypisać Jauchowi. Rów-
nież i schodkowanie dachu, jakie mamy na rysunku
elewacji ogrodowej Pałacu Błękitnego i jakie powstało
przez wciśnięcie między dolną a górną czterospadową
kondygnację wąskiego pasa, jest motywem architekto-
nicznym charakterystycznym dla Jaucha: odnajduje-
my go na wymienionym już projekcie Pałacu Saskie-
go, w Sali Senatorskiej w Grodnie, w koszarach Kazi-
mierzowskich (1731) i w budynku mieszczącym kuch-
nię w Zamku Królewskim z około r. 1738. W końcu
formy okien poddasza o żywym wykroju znajdują
dokładny odpowiednik w projekcie Jaucha kościoła
Zmartwychwstania w Ujazdowie; projekt ten należy
odnieść do tego samego roku, w którym miała miejsce
przebudowa Pałacu Błękitnego.
Skrzydła od dziedzińca należałoby ogólnie przypisać
Jauchowi, jednak z wyjątkiem frontonów wieńczących
węższe elewacje; zastosowanego tu łuku odcinkowego
nigdy nie spotykamy u Jaucha, natomiast bardzo czę-
sto występuje on u Deybla (Ujazdów, projekt II15;

Pałac Saski, projekt III, dziedziniec przedni; Pałac
Saski, projekt V, skrzydła boczne 16; "wypełnienie fron-
tonów płycinami z motywem koła po środku jest
szczególnie charakterystyczne dla Deybla — Warszawa,
Pałac Sapiehów, budynek przedni; Koszary Gwardii
Pieszej Koronnej; oficyny w Puławach i Choroszczy).
O ile znajdujemy tu więc formy stylowe typowe i dla
Jaucha i dla Deybla, to wydaje się, iż kolumnady na-
leży przypisać w całości temu ostatniemu: powtórzy
podobne w kilka lat później w pałacu w Białymstoku,
łącznie z motywem malowideł na tylnej ścianie. Ży-
wo poruszone putta na gzymsie dachowym skrzydła
kolumnadowego od strony dziedzińca (il. 4) spotykamy
nie tylko na projektach Pałacu Saskiego, Zamku
Ujazdowskiego oraz Pałacu Kazimierzowskiego, lecz
również na sygnowanym projekcie nieznanego pałacu
z r. 1750 17. Natomiast budynek stajni, który widać
na rysunku przedstawiającym stronę wjazdową, i który
był wzniesiony przypuszczalnie w uproszczonej formie,
był zapewne w całości projektowany przez Jaucha:
podział podwójnymi lizenami biegnącymi z obu stron
okien jest motywem dość często występującym w jego
projektach.
Odszyfrowanie architekta, którv wykonywał wy-
strój kaplicy jest rzeczą trudniejszą. Część wnętrza
musiała należeć do tych zadań, jakie przypadły do wy-
konania Carlowi Friedrichowi Póppelmannowi. Projekt
wnętrza kościoła w Piasecznie Póppelmanna z r. 1734
daje niewiele możliwości porównawczych 18. Natomiast
15 Tamże, il. 9.
18 Gurlitt, jw., tabl. 16 u góry.
17 Gab. Ryc. BUW, 26, Sap. T7 Nr 41.
18 W. Hentschel, Osiemnastowieczna przebudo-
wa kościoła w Piasecznie, „Kwartalnik Architektury
i Urbanistyki”, VIII, 1963, z. 2, s. 127, ryc. 3.

261