Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

ANDRZEJ ROTTERMUND


II. 16. Pałac Błękitny, pawilon biblioteki. (Fot, J, Chrościcki)

5. Dalsza historia rozbudowy warszawskiej rezy-
dencji Zamoyskich przedstawia się następująco. Więk-
sze roboty budowlane przy pałacu toczyły się w latach
1833—38. W czerwcu 1833 ,r. powołany został na sta-
nowisko budowniczego Konstanty Pelletier, a w listo-
padzie przyjęto na jego miejsce budowniczego Jakuba
Wetzlicha38. Obaj realizowali projekty budowniczego
Józefa Benedykta Schmidtnera 39. Według jego projek-
tu powstało najpoważniejsze przedsięwięcie tego okre-
su — budowa w latach 1833—35 nowej, dwupiętrowej
oficyny, sąsiadującej z oranżerią pałacową. Nastąpiła
także zabudowa terenu zakupionego wcześniej od
OO.Reformatów, na którym wzniesiono nowe stajnie
i wozownie. Wykonano też szereg robót mających na
celu przerobienie dawnych oficyn na lokale do wy-
najęcia 40. W r. 1837 wynajmowały je 33 rodziny,
a wysokość opłaty rocznej za czynsz wynosiła od 162
do 6000 złotych 41.
W r. 1866 ordynację objął Tomasz Zamoyski. Przy-
38 AGAD, Archiwum Zamoyskich 2711 k. 1—4.
39 Józef Benedykt Schmidtner był budowniczym ordy-
nacji Zamoyskich w 1. poł. XIX w. (S. Ł o z a, Architekci
i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 272).
40 AGAD, Archiwum Zamoyskich 2715 k. 271—274.

stąpił on do uporządkowania oraz skatalogowania
zbiorów bibliotecznych i zainicjował budowę obszer-
nego pawilonu bibliotecznego, który usytuowany zo-
stał w przedłużeniu korpusu pałacowego, z wejściem
głównym z pierwszego dziedzińca gospodarczego. Pro-
jektów dostarczył w r. 1868 jeden z czołowych archi-
tektów warszawskich tego okresu — Julian Ankie-
wicz42. Nadał on projektowanej przez siebie budowli
formy neorenesansowe, które nawiązywały do miej-
skich pałaców włoskich pocz. XVI w. Względny umiar
w stosowaniu dekoracji oraz niewielka skala budynku
wpłynęły, że formami swymi harmonizował z omó-
wioną wyżej architektura Pałacu Błękitnego.
Od tego czasu wokół pałacu nie następują żadne
poważniejsze zmiany, i w formie nadanej mu przez
XIX w., przetrwał do r. 1939. We wrześniu tego roku
pałac uległ spaleniu, a w 1944 r. dalszemu zniszczeniu.
Stan zniszczeń oceniono na 65,0/o43. Po wojnie pałac
zrekonstruowano pod kierunkiem prof. inż. arch. Bru-
41 AGAD, Archiwum Zamoyskich 2718 k. 311—321.
42 Łoza, jw., S. 13.
43 w. Tomkiewicz (pod red.), Straty kulturalne War-
szawy, Warszawa 1948, s. 25.

280