DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Michałowski, Janusz Maciej: U źródeł romantyzmu Aleksandra Orłowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0307
U ŹRÓDEŁ ROMANTYZMU A. ORŁOWSKIEGO
II. 4. Aleksander Orłowski, Widok miasteczka z gotycką bramą i murem obronnym, 1801. Kowieńskie
Państw. Muzeum Sztuk Pięknych im. M. K. Ciurlionisa. (Fot. J. M. Michałowski)
które dały o sobie znać jeszcze za życia, w poglądach
i działalności „polskiego Winkelmana” 18.
*
* *
Wróćmy do punktu wyjścia niniejszych rozważań —
rysunków Aleksandra Orłowskiego-, przedstawiających
gotycką i neogotycką architekturę, do 6 rysunków do-
tąd nie publikowanych, znajdujących się wśród więk-
szej kolekcji rysunków artysty w Muzeum Sztuk
Pięknych w Kownie oraz rysunków tych samych mo-
tywów z muzeów polskich. Pokazano je na wystawie
monograficznej 1957/8 r., ale poniekąd zagubiły się
one w olbrzymim materiale ekspozycji.
Rysunki Orłowskiego są jeszcze jednym dowodem
żywych zainteresowań gotykiem w końcu XVIII stu-
lecia. Ten zwrot do pogardzanego od czasów Vasarie-
18 Obecność pierwiastków romantycznych w działalnoś-
ci Stanisława Potockiego na polu architektury podkreślił
ostatnio A. Miłobędzki w Zarysie dziejów architektury
w Polsce (Warszawa 1963), stwierdzając jednak, że roman-
tyzm w założeniach parkowych i niektórych budynkach
inspirowanych przez Potockiego pozostawał ,,bardziej kon-
wencją artystyczną niż wyrazem jego światopoglądu, nie-
zmiennie racjonalistycznego” (s. 208).
go okresu sztuki europejskiej i świadome doń nawią-
zywanie we własnej twórczości, to wyraz nurtujących
już tendencji romantycznych, na tyle silnych, że pod-
jął je początkujący przecież wówczas dopiero artysta.
Omawiane tu rysunki Orłowskiego układają się
w kilka grup. Pierwsza to mniej, lub bardziej reali-
styczne widoki architektury gotyckiej, lub architek-
tury o elementach gotyckich. A więc przede wszyst-
kim dobrze znany rysunek tuszem z Muzeum Naro-
dowego w Krakowie tytułowany Kościół i karczma
w Nieborowie, lub Widok polskiego miasteczka (il. 1)
pochodzący z 1797 -r.19. Określenie miejscowości, jako
Nieborowa -oparto na późniejszym napisie na odwro-
cie, powtarzającym zachowaną pewnie w tradycji
wiadomość, że rysunek [...] pochodzi ze zbiorów nie-
borowskich i tamże wykonany, co oczywiścienie nie
19 Cyt. w przyp. 2 katalog wystawy Orłowskiego 1957/8,
poz. 59 (w bibliografii przeoczono pracę Z. Batowskie-
g o Norblin, który wspomina rysunek ten na s. 182, datę
odczytując ,,1799”). W ka-talogu wystawy Widoki architekto-
niczne w malarstwie polskim 1780—1880, Warszawa 1964, Mu-
zeum Narodowe, poz. 289, zatytułowany: Widok polskiego
miasteczka w dzień targowy [Nieborów?].
287
II. 4. Aleksander Orłowski, Widok miasteczka z gotycką bramą i murem obronnym, 1801. Kowieńskie
Państw. Muzeum Sztuk Pięknych im. M. K. Ciurlionisa. (Fot. J. M. Michałowski)
które dały o sobie znać jeszcze za życia, w poglądach
i działalności „polskiego Winkelmana” 18.
*
* *
Wróćmy do punktu wyjścia niniejszych rozważań —
rysunków Aleksandra Orłowskiego-, przedstawiających
gotycką i neogotycką architekturę, do 6 rysunków do-
tąd nie publikowanych, znajdujących się wśród więk-
szej kolekcji rysunków artysty w Muzeum Sztuk
Pięknych w Kownie oraz rysunków tych samych mo-
tywów z muzeów polskich. Pokazano je na wystawie
monograficznej 1957/8 r., ale poniekąd zagubiły się
one w olbrzymim materiale ekspozycji.
Rysunki Orłowskiego są jeszcze jednym dowodem
żywych zainteresowań gotykiem w końcu XVIII stu-
lecia. Ten zwrot do pogardzanego od czasów Vasarie-
18 Obecność pierwiastków romantycznych w działalnoś-
ci Stanisława Potockiego na polu architektury podkreślił
ostatnio A. Miłobędzki w Zarysie dziejów architektury
w Polsce (Warszawa 1963), stwierdzając jednak, że roman-
tyzm w założeniach parkowych i niektórych budynkach
inspirowanych przez Potockiego pozostawał ,,bardziej kon-
wencją artystyczną niż wyrazem jego światopoglądu, nie-
zmiennie racjonalistycznego” (s. 208).
go okresu sztuki europejskiej i świadome doń nawią-
zywanie we własnej twórczości, to wyraz nurtujących
już tendencji romantycznych, na tyle silnych, że pod-
jął je początkujący przecież wówczas dopiero artysta.
Omawiane tu rysunki Orłowskiego układają się
w kilka grup. Pierwsza to mniej, lub bardziej reali-
styczne widoki architektury gotyckiej, lub architek-
tury o elementach gotyckich. A więc przede wszyst-
kim dobrze znany rysunek tuszem z Muzeum Naro-
dowego w Krakowie tytułowany Kościół i karczma
w Nieborowie, lub Widok polskiego miasteczka (il. 1)
pochodzący z 1797 -r.19. Określenie miejscowości, jako
Nieborowa -oparto na późniejszym napisie na odwro-
cie, powtarzającym zachowaną pewnie w tradycji
wiadomość, że rysunek [...] pochodzi ze zbiorów nie-
borowskich i tamże wykonany, co oczywiścienie nie
19 Cyt. w przyp. 2 katalog wystawy Orłowskiego 1957/8,
poz. 59 (w bibliografii przeoczono pracę Z. Batowskie-
g o Norblin, który wspomina rysunek ten na s. 182, datę
odczytując ,,1799”). W ka-talogu wystawy Widoki architekto-
niczne w malarstwie polskim 1780—1880, Warszawa 1964, Mu-
zeum Narodowe, poz. 289, zatytułowany: Widok polskiego
miasteczka w dzień targowy [Nieborów?].
287