DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Michałowski, Janusz Maciej: U źródeł romantyzmu Aleksandra Orłowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0308
JANUSZ M. MICHAŁOWSKI
II. 5. Aleksander Orłowski, Bitwa o rzekę wojska, kościuszkowskiego z rosyjskim, 1801, fragment. Muzeum
Narodowe w Warszawie, Zbiory Goluchowskie. (Fot. Z. Tomaszewska)
tłumaczy się jednoznacznie, jako określenie przedsta-
wionej na rysunku miejscowości. Katalog wystawy
monograficznej 1957/8 r. zrezygnował z próby iden-
tyfikacji miejscowości, pozostając przy ogólnym okreś-
leniu „polskiego miasteczka”. Rysunek bliski norbli-
nowskim, urozmaicony sztafażem, przedstawia za
karczmą, kościół ze schodkowym szczytem, arkadko-
wym fryzem i dużym ostrołukowo zamkniętym oknem,
a także z dwiema, zapewne późniejszymi wieżami
o wąskich, wysokich oknach.
Drugim rysunkiem, przedstawiającym również bu-
dowlę sakralną, jest Kościółek (ił. 2) ze zbiorów Mu-
zeum w Kownie (Mg. 1873), pochodzący z 1801 r. i syg-
nowany charakterystycznym dla młodzieńczych ry-
sunków Orłowskiego monogramem 20. Budynek umiesz-
czony na tle pejzażu z widocznymi w głębi zabudo-
waniami wiejskimi, otoczony jest na wpół rozwalonym
płotem, kryty częściowo gontem a częściowo strzechą
20 Wszystkie omawiane tu rysunki z kowieńskiego mu-
zeum <(por. Aneks, is. 295) sygnowane są monogramem „AO”,
odbiegającym jednak od stosowanego w rysunkach okresu
rosyjskiego. Taki sam jak w rysunkach kowieńskich typ
monogramu występuje w rysunkach: Zabudowania wiejskie...
słomianą, posiada szkarpy i okna z gotyckimi maswer-
kami. Rozmiary budowli wskazują, że mógł być to
tylko jednonawowy niewielki kościółek, nie wyklu-
czone, że romański jeszcze (posiada półkolistą jak
się zdaje absydę).
Nie udało się związać tego rysunku z żadnym ist-
niejącym zabytkiem, co możnaby wytłumaczyć możli-
wością niedotrwania do naszych czasów budynku,
już w 1801 ir. będącego w złym stanie i nieużytkowa-
nego. Możnaby też widzieć w nim rysunek z fantazji,
wskazujący jednak na pewną znajomość gotyckiej
architektury (szkarpy, wykrój okien i ich maswerki).
Istnieje zresztą w twórczości Orłowskiego dość na-
wet dokładne studium architektonicznego zabytku —
jest to rysowany w 1800 r. widok Kościoła parafial-
nego pod wezwaniem Sw. Anny w Piasecznie (il. 3),
pochodzący również z kolekcji kowieńskiego Muzeum
im. Ciurlionisa (Mg. 1842). Rysunek orientuje nas jak
z 1799 r. (kat. wyst. Orłowskiego 1957/8, poz. 86), Świnie
przed szopą z tegoż roku (poz. 88), Głowa świni (nr kat. 89,
data określona na ok. 1799), Chart... (poz. 130, data określona
na ok. 1799—'1800) i w kompozycji Bitwa o rzekę... z 1801 r.
(poz. 158).
288
II. 5. Aleksander Orłowski, Bitwa o rzekę wojska, kościuszkowskiego z rosyjskim, 1801, fragment. Muzeum
Narodowe w Warszawie, Zbiory Goluchowskie. (Fot. Z. Tomaszewska)
tłumaczy się jednoznacznie, jako określenie przedsta-
wionej na rysunku miejscowości. Katalog wystawy
monograficznej 1957/8 r. zrezygnował z próby iden-
tyfikacji miejscowości, pozostając przy ogólnym okreś-
leniu „polskiego miasteczka”. Rysunek bliski norbli-
nowskim, urozmaicony sztafażem, przedstawia za
karczmą, kościół ze schodkowym szczytem, arkadko-
wym fryzem i dużym ostrołukowo zamkniętym oknem,
a także z dwiema, zapewne późniejszymi wieżami
o wąskich, wysokich oknach.
Drugim rysunkiem, przedstawiającym również bu-
dowlę sakralną, jest Kościółek (ił. 2) ze zbiorów Mu-
zeum w Kownie (Mg. 1873), pochodzący z 1801 r. i syg-
nowany charakterystycznym dla młodzieńczych ry-
sunków Orłowskiego monogramem 20. Budynek umiesz-
czony na tle pejzażu z widocznymi w głębi zabudo-
waniami wiejskimi, otoczony jest na wpół rozwalonym
płotem, kryty częściowo gontem a częściowo strzechą
20 Wszystkie omawiane tu rysunki z kowieńskiego mu-
zeum <(por. Aneks, is. 295) sygnowane są monogramem „AO”,
odbiegającym jednak od stosowanego w rysunkach okresu
rosyjskiego. Taki sam jak w rysunkach kowieńskich typ
monogramu występuje w rysunkach: Zabudowania wiejskie...
słomianą, posiada szkarpy i okna z gotyckimi maswer-
kami. Rozmiary budowli wskazują, że mógł być to
tylko jednonawowy niewielki kościółek, nie wyklu-
czone, że romański jeszcze (posiada półkolistą jak
się zdaje absydę).
Nie udało się związać tego rysunku z żadnym ist-
niejącym zabytkiem, co możnaby wytłumaczyć możli-
wością niedotrwania do naszych czasów budynku,
już w 1801 ir. będącego w złym stanie i nieużytkowa-
nego. Możnaby też widzieć w nim rysunek z fantazji,
wskazujący jednak na pewną znajomość gotyckiej
architektury (szkarpy, wykrój okien i ich maswerki).
Istnieje zresztą w twórczości Orłowskiego dość na-
wet dokładne studium architektonicznego zabytku —
jest to rysowany w 1800 r. widok Kościoła parafial-
nego pod wezwaniem Sw. Anny w Piasecznie (il. 3),
pochodzący również z kolekcji kowieńskiego Muzeum
im. Ciurlionisa (Mg. 1842). Rysunek orientuje nas jak
z 1799 r. (kat. wyst. Orłowskiego 1957/8, poz. 86), Świnie
przed szopą z tegoż roku (poz. 88), Głowa świni (nr kat. 89,
data określona na ok. 1799), Chart... (poz. 130, data określona
na ok. 1799—'1800) i w kompozycji Bitwa o rzekę... z 1801 r.
(poz. 158).
288