DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Michałowski, Janusz Maciej: U źródeł romantyzmu Aleksandra Orłowskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45622#0314
JANUSZ M. MICHAŁOWSKI
II. 13. Aleksander Orłowski, Orłowski przed ruinami neogotyckich budowli, ok. 1802. Muzeum Naro-
dowe w Warszawie, Zbiory Nieborówskie. (Fot. St. Sobkowicz)
Rysunek wyrasta wprost z atmosfery podłowickiej
Arkadii, gdzie Orłowski gościł wraz z nauczycielem —
Norblinem, podobnie jak i drugi jego uczeń — Michał
Płoński. Niewątpliwie pokrewny jest zrealizowanemu
w Arkadii „Domkowi Gotyckiemu”, choć jeszcze bar-
dziej dowolnie stosuje elementy architektury gotyc-
kiej, potraktowane tu wyłącznie dekoracyjnie.
Sam „Domek Gotycki” był też rysowany przez
Orłowskiego. Pochodzący, jak i poprzedni, z Niebo-
rowa szkic (il. 10) opatrzony jest własnoręcznym na-
pisem artysty: Got do Arkadii potrzebny, sygnaturą
artysty i dedykacją księżnie Radziwiłłowej 28. Na
podstawie tego rysunku uznany został Orłowski za
projektodawcę „Domu Gotyckiego”. Sam jednak tylko
napis artysty (wyżej przytoczony) jest zbyt wątłą
podstawą, aby nie liczyć się z możliwością, że mamy
tu do czynienia jedynie z rysunkową interpretacją
istniejącej już budowli29, której tylko rysownik na-
dał wygląd na pół zrujnowany.
Przytoczony wyżej napis młodocianego rysownika,
jakim był A. Orłowski w chwili wykonania omawia-
28 Cyt. w przyp. 2 katalog, poz. 76. Jaworska, Ż za-
gadnień ikonografii..., jw., s. 412.
29 Wyjaśnienie kwestii może przynieść opracowanie mo-
nograficzne twórczości Szymona Bogumiła Zuga (praca dok-
nego tu szkicu, jest bardzo interesujący, świadczy
że w środowisku, jakie grupowało' się wokół Nie-
borowa Radziwiłłów, już w ostatnich latach XVIII
w. termin „gocki” nie był używany jako termin
o zabarwieniu pejoratywnym, lecz w sensie bliskim
dzisiejszemu. Napis Orłowskiego jest bardzo wczes-
nym, o ile nie pierwszym, pochodzącym ze sfer arty-
stycznych, „materialnym” śladem nowego pojmowa-
nia gotyku nie jako określenia barbarzyństwa czy złe-
go „gustu”, lecz zespołu określonych cech stylowych.
Oczywiście rozciągano ten termin i na architekturę
neogotycką. Przypomnijmy tu jeszcze, że w twór-
czości Orłowskiego napotykamy dowód jego kontak-
tów z jednym ze związanych z Arkadią i nieborow-
skim dworem Radziwiłłów architektów — Henrykiem
Ittarem, którego profil .rysował30.
Z nazwiskiem Orłowskiego związany jest jeszcze
drugi, niesygnowany szkic „Domu Gotyckiego” wraz
z przyległą doń ostnołukową galerią 31 (niezbyt intere-
sujący rysunek ołówkowy).
torska kustosza M. Kwiatkowskiego), fakt niedato-
wania rysunku A. Orłowskiego sytuację utrudnia.
30 Cyt. w przyp. 2 (katalog, poz. 156, il. 27b.
31 T a m ż ę, poz. 78,
294
II. 13. Aleksander Orłowski, Orłowski przed ruinami neogotyckich budowli, ok. 1802. Muzeum Naro-
dowe w Warszawie, Zbiory Nieborówskie. (Fot. St. Sobkowicz)
Rysunek wyrasta wprost z atmosfery podłowickiej
Arkadii, gdzie Orłowski gościł wraz z nauczycielem —
Norblinem, podobnie jak i drugi jego uczeń — Michał
Płoński. Niewątpliwie pokrewny jest zrealizowanemu
w Arkadii „Domkowi Gotyckiemu”, choć jeszcze bar-
dziej dowolnie stosuje elementy architektury gotyc-
kiej, potraktowane tu wyłącznie dekoracyjnie.
Sam „Domek Gotycki” był też rysowany przez
Orłowskiego. Pochodzący, jak i poprzedni, z Niebo-
rowa szkic (il. 10) opatrzony jest własnoręcznym na-
pisem artysty: Got do Arkadii potrzebny, sygnaturą
artysty i dedykacją księżnie Radziwiłłowej 28. Na
podstawie tego rysunku uznany został Orłowski za
projektodawcę „Domu Gotyckiego”. Sam jednak tylko
napis artysty (wyżej przytoczony) jest zbyt wątłą
podstawą, aby nie liczyć się z możliwością, że mamy
tu do czynienia jedynie z rysunkową interpretacją
istniejącej już budowli29, której tylko rysownik na-
dał wygląd na pół zrujnowany.
Przytoczony wyżej napis młodocianego rysownika,
jakim był A. Orłowski w chwili wykonania omawia-
28 Cyt. w przyp. 2 katalog, poz. 76. Jaworska, Ż za-
gadnień ikonografii..., jw., s. 412.
29 Wyjaśnienie kwestii może przynieść opracowanie mo-
nograficzne twórczości Szymona Bogumiła Zuga (praca dok-
nego tu szkicu, jest bardzo interesujący, świadczy
że w środowisku, jakie grupowało' się wokół Nie-
borowa Radziwiłłów, już w ostatnich latach XVIII
w. termin „gocki” nie był używany jako termin
o zabarwieniu pejoratywnym, lecz w sensie bliskim
dzisiejszemu. Napis Orłowskiego jest bardzo wczes-
nym, o ile nie pierwszym, pochodzącym ze sfer arty-
stycznych, „materialnym” śladem nowego pojmowa-
nia gotyku nie jako określenia barbarzyństwa czy złe-
go „gustu”, lecz zespołu określonych cech stylowych.
Oczywiście rozciągano ten termin i na architekturę
neogotycką. Przypomnijmy tu jeszcze, że w twór-
czości Orłowskiego napotykamy dowód jego kontak-
tów z jednym ze związanych z Arkadią i nieborow-
skim dworem Radziwiłłów architektów — Henrykiem
Ittarem, którego profil .rysował30.
Z nazwiskiem Orłowskiego związany jest jeszcze
drugi, niesygnowany szkic „Domu Gotyckiego” wraz
z przyległą doń ostnołukową galerią 31 (niezbyt intere-
sujący rysunek ołówkowy).
torska kustosza M. Kwiatkowskiego), fakt niedato-
wania rysunku A. Orłowskiego sytuację utrudnia.
30 Cyt. w przyp. 2 (katalog, poz. 156, il. 27b.
31 T a m ż ę, poz. 78,
294