DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Whelan, Agnieszka: Różne oblicza ogrodu regularnego w Anglii w XVII i XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0323
315
AGNIESZKA WHELAN
Cambridge
Różne oblicza ogrodu regularnego w Anglii
w XVII i XVIII -wieku
Ogród geometryczny me kojarzy się z Anglią. Pamięć nie przywołuje nazwisk wiel-
kich twórców jak John London czy Henry Wise. A przecież ich sława równała się
kiedyś renomie Capabihty Browna. Takjak on, London i Wise stworzyli ogromną
liczbę założeń ogrodowych i podobnie przeobrazili krajobraz angielski na niezwykłą ska-
lę. Do naszych czasów zachowało sięjednak zaledwie kilka ogrodów regularnych. Trudno
sobie teraz wyobrazić ich tysiące, na szerokich przestrzeniach Anglii XVII i XVIII wieku.
Nawet najsławniejsze z geometrycznych ogrodów jak Chatsworth (il. 1) czy Wilton dziś
kojarzą się wyłącznie z krajobrazowym założeniem parkowym. To zapomnienie geome-
trycznej przeszłości wiąże się z jednej strony z niewątpliwą supremacją ogrodu krajobra-
zowego w XVIII i XIX wieku, a z drugiej z niemal całkowitym zniszczeniem ogrodów.
Przede wszystkim jednak ma ono swoje źrodło w deprecjacji całego stylu dokonanej
w samej historiografii ogrodów. Do niedawna historia ogrodów koncentrowała się wy-
łącznie na osiągnięciach stylu naturalnego, stylu, który jest uważany za największy wkład
Anglii w dziedzictwo kulturowe świata. Podzielający tę opinię historycy, świadomie lub
nieświadomie kontynuowali sugestywne tezy wysunięte po raz pierwszy przez Horacego
Walpole’a w jego krótkiej rozprawie The History of the Modern Taste in Gardening. Była
to pierwsza historia ogrodów angielskich napisana w latach 50. i 60. XVIII stulecia1. Wal-
pole nie tylko przedstawił w niej styl krajobrazowy jako najwyższe osiągnięcie sztuki
ogrodów: odkryliśmy szczyt perfekcji, daliśmy światu prawdziwy model ogrodnictwa2 3, ale
skontrastował go z wielokrotnie powtarzanymi ułomnościami ogrodu regularnego - ten
był bezsilnym popisem fałszywego gustu2. Walpole był naocznym świadkiem pejzażowej
rewolucji, powszechnie szanowanym arbitrem smaku, a nawet sam z sukcesem uprawiał
sztukę ogrodów, toteż słuchano uważnie głosu ze Strawberry Hill, zwłaszcza gdy głos ten
nalegał na kryterium „zupełnej bezstronności” w badaniach historycznych. Walpole po-
wiązał park angielski z pewnikiem ideałów wolności, umiłowania demokracji, tolerancji
1 Horacy Walpole (1717-1797) wydrukował The History of the Modern Taste in Gardening w 1771 roku w Strawberry
Hill jako rozdział czterotomowej książki Anecdotes ofPainting in England, ale ze względu na żyjących artystów roz-
powszechnił wydanie w roku 1780. W 1785 roku historia ogrodów, jako osobna publikacja z dwujęzycznym tekstem:
angielskim i francuskim, wyszła spod prasy w Strawberry Hill.
2 H. WALPOLE, On Modern Gardening. Anecdotes of Painting in England with some Account ofthe Principal Artists.
T. 3, London 1876, s. 89.
3 Ibid., s. 69.
AGNIESZKA WHELAN
Cambridge
Różne oblicza ogrodu regularnego w Anglii
w XVII i XVIII -wieku
Ogród geometryczny me kojarzy się z Anglią. Pamięć nie przywołuje nazwisk wiel-
kich twórców jak John London czy Henry Wise. A przecież ich sława równała się
kiedyś renomie Capabihty Browna. Takjak on, London i Wise stworzyli ogromną
liczbę założeń ogrodowych i podobnie przeobrazili krajobraz angielski na niezwykłą ska-
lę. Do naszych czasów zachowało sięjednak zaledwie kilka ogrodów regularnych. Trudno
sobie teraz wyobrazić ich tysiące, na szerokich przestrzeniach Anglii XVII i XVIII wieku.
Nawet najsławniejsze z geometrycznych ogrodów jak Chatsworth (il. 1) czy Wilton dziś
kojarzą się wyłącznie z krajobrazowym założeniem parkowym. To zapomnienie geome-
trycznej przeszłości wiąże się z jednej strony z niewątpliwą supremacją ogrodu krajobra-
zowego w XVIII i XIX wieku, a z drugiej z niemal całkowitym zniszczeniem ogrodów.
Przede wszystkim jednak ma ono swoje źrodło w deprecjacji całego stylu dokonanej
w samej historiografii ogrodów. Do niedawna historia ogrodów koncentrowała się wy-
łącznie na osiągnięciach stylu naturalnego, stylu, który jest uważany za największy wkład
Anglii w dziedzictwo kulturowe świata. Podzielający tę opinię historycy, świadomie lub
nieświadomie kontynuowali sugestywne tezy wysunięte po raz pierwszy przez Horacego
Walpole’a w jego krótkiej rozprawie The History of the Modern Taste in Gardening. Była
to pierwsza historia ogrodów angielskich napisana w latach 50. i 60. XVIII stulecia1. Wal-
pole nie tylko przedstawił w niej styl krajobrazowy jako najwyższe osiągnięcie sztuki
ogrodów: odkryliśmy szczyt perfekcji, daliśmy światu prawdziwy model ogrodnictwa2 3, ale
skontrastował go z wielokrotnie powtarzanymi ułomnościami ogrodu regularnego - ten
był bezsilnym popisem fałszywego gustu2. Walpole był naocznym świadkiem pejzażowej
rewolucji, powszechnie szanowanym arbitrem smaku, a nawet sam z sukcesem uprawiał
sztukę ogrodów, toteż słuchano uważnie głosu ze Strawberry Hill, zwłaszcza gdy głos ten
nalegał na kryterium „zupełnej bezstronności” w badaniach historycznych. Walpole po-
wiązał park angielski z pewnikiem ideałów wolności, umiłowania demokracji, tolerancji
1 Horacy Walpole (1717-1797) wydrukował The History of the Modern Taste in Gardening w 1771 roku w Strawberry
Hill jako rozdział czterotomowej książki Anecdotes ofPainting in England, ale ze względu na żyjących artystów roz-
powszechnił wydanie w roku 1780. W 1785 roku historia ogrodów, jako osobna publikacja z dwujęzycznym tekstem:
angielskim i francuskim, wyszła spod prasy w Strawberry Hill.
2 H. WALPOLE, On Modern Gardening. Anecdotes of Painting in England with some Account ofthe Principal Artists.
T. 3, London 1876, s. 89.
3 Ibid., s. 69.