Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (80.2018)

23

JANUSZ NOWIŃSKI
Warszawa, Instytut Historii Sztuki UKSW
Obrazy Szymona Czechowicza
i malarza z kręgu jego warsztatu w Czerwińsku.
Fundacje opata Mateusza Kraszewskiego
Postać Szymona Czechowicza, bez wątpienia najwybitniejszego malarza rodzimego
czynnego w Rzeczypospolitej w XVIII w., jest dziś dobrze znana, a jego bogaty
dorobek artystyczny coraz lepiej rozpoznany i analizowany przez historyków sztu-
ki1. Twórczość Czechowicza ukształtował jego wieloletni pobyt w Rzymie, skąd - po
studiach w Akademii Św. Łukasza - powrócił do kraju około 1731 r. jako wszechstronnie
wykształcony malarz, preferujący estetykę klasycznej harmonii, operujący doskonałą
techniką i bogatym repertuarem kompozycyjnych inwencji. Nad Tybrem studiował i po-
znał dzieła najwybitniejszych mistrzów pędzla: od Rafaela po Carla Marattę i jego naśla-
dowców oraz Guida Reniego, Federica Barocciego, Sebastiana Concę, Benedetta Lutiego.
Czechowicz wielokrotnie nawiązywał do ich mistrzowskich kompozycji, niekiedy twór-
czo je przekształcając lub cytując ich fragmenty, czego przykładem może być grupa put-
tów towarzysząca często głównemu bohaterowi bądź scenie - motyw ten malarz powtarza
m.in. za religijnymi dziełami Benedetta Lutiego. Po powrocie z Rzymu Szymon Czecho-
wicz osiadł w Warszawie i był malarzem o niebywałym wzięciu, tworzącym przede
wszystkim obrazy o tematyce religijnej oraz portrety. Był czynny w całej ówczesnej Rze-
czypospolitej - od Wilna po Kraków i od Poznania po Lwów i Podhorce. Liczne zamó-
wienia malarz realizował także przy współpracy warsztatu. Miał wielu uczniów, których -
co najmniej od połowy XVIII w. - kształcił w swojej pracowni w kamienicy przy Rynku
Starego Miasta 592.

1 Wśród ważniejszych opracowań na temat twórczości malarza należy wymienić: Józefa ORAŃSKA, Szymon Czecho-
wicz 1689-1775, Poznań 1948; Mariusz KARPOWICZ, „Nieznane obrazy Szymona Czechowicza", Biuletyn Historii
Sztuki, 1962, nr 1, s. 79-95; Zuzanna PRÓSZYŃSKA, „Czechowicz Szymon", [w:] Słownik Artystów Polskich i obcych
w Polsce działających, t. 1, Warszawa 1971, s. 400-405; Maria BĄK, „Obrazy Szymona Czechowicza w kościele p.w.
Przemienienia Pańskiego w Lublinie", Roczniki Humanistyczne KUL, 1974, z. 6, s. 39-64; Mariusz KARPOWICZ,
„Krakowskie obrazy Szymona Czechowicza", Rocznik Krakowski, 1990, s. 125-147; Jan K. OSTROWSKI, „Pokój
Zielony w pałacu podhoreckim - XVIII-wieczne muzeum Szymona Czechowicza", [w:] Artes atquae humaniora. Stu-
dia Stanislao Mossakowski sexagenario dedicata, Warszawa 1998, s. 343-351; Zbigniew MICHALCZYK, Szymon
Czechowicz [1689-1775], Warszawa 2007; id., „Uwagi na temat pierwowzorów dzieł Szymona Czechowicza i malarzy
jego kręgu", Biuletyn Historii Sztuki, 2013, nr 4, s. 697-773.

2 Uczniem i najbliższym współpracownikiem Czechowicza był Łukasz Smuglewicz, wśród uczniów mistrza wymienia-
ni są m.in. Antoni Albertrandi, Jan Ścisło, Jan Bogumił Plersch, Szymon Mańkowski, bracia Antoni i Wojciech Dobrze-
niewscy oraz synowie Smuglewicza - Antoni i Franciszek; ORAŃSKA, op. cit., s. 123.