DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Sobczyńska-Szczepańska, Mirosława: Malarz Joseph Prechtl: Przyczynek do monografii artysty
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0052
50
Mirosława Sobczyńska-Szczepańska
stylowo-porównawczej przypisał Prechtlowi dekorację freskową prezbiterium kościoła
bernardynów w Dubnie4, a badacze litewscy związali z nim wizerunek trynitarza, zapew-
ne reformatora zakonu o. Jana Chrzciciela od Poczęcia, ze zbiorów Muzeum Sztuki Li-
tewskiej5. W świetle odkryć źródłowych badaczy zajmujących się fundacjami
artystycznymi Jana Jakuba Zamoyskiego, malarz na zlecenie magnata ozdobił freskami
pałac w Łabuniach w powiecie zamojskim6, kościół parafialny pw. św. Stanisława i klasz-
tor szarytek w Gródku Bedrychowskim (Podolskim) w dawnym powiecie kamienieckim
oraz namalował obraz Chrystus zmartwychwstały i św. Tomasz do ołtarza głównego kole-
giaty w Zamościu7. Jerzy Kowalczyk, w szerszych studiach na temat późnobarokowej
architektury sakralnej z terenu dawnej Rzeczypospolitej, dostrzegł wpływ na malarstwo
iluzjonistyczne Prechtla teoretycznych dzieł Johanna Jacoba Schublera8. W ostatnich la-
tach dorobek malarza doczekał się przyczynkarskich opracowań Piotra Kondraciuka (któ-
ry trafnie przypisał mu wizerunki św. Kajetana z Thieny i św. Antoniego Padewskiego
z niezachowanego kościoła trynitarzy w Tomaszowie Lubelskim oraz bł. Szymona de Ro-
xas i bł. Michała od Świętych z dawnej świątyni zakonu w Krotoszynie)9 oraz Janiny
Dzik10.
Zawarte w literaturze przedmiotu wiadomości biograficzne na temat Josepha Prechtla
są nader skromne i częściowo błędne. Jerzy Hoppen, a za nim inni badacze podają, że in
4 Piotr BOHDZIEWICZ, „Kościół i klasztor oo. Bernardynów w Dubnie", [w:] id., Studia z dziejów sztuki polskiej
w okresie baroku i rokoka, Lublin 1973, s. 137-159.
5 Ukazany na obrazie trynitarz długo uchodził za bł. Michała od Świętych. Z o. Janem Chrzcicielem od Poczęcia
(beatyfikowanym w 1819 r.) utożsamił go ks. Andrzej Witko ze względu na dzierżony przezeń krucyfiks oraz leżące na
stole dwie książki, charakterystyczne dla ikonografii reformatora zakonu. Zob. Lietuvos vienuolynu daile. Parodos
katalogas (The art of Lithuanian cloisters. Exhibition catalog) 1998-2000, red. Romualdas BUDRYS, Vilnius 1998,
s. 71-72, il. 8; Andrzej WITKO, Sztuka w służbie Zakonu Trójcy Świętej w siedemnastym i osiemnastym stuleciu,
Warszawa 2002, s. 339-340, il. XXII.
6 Alicja KURZĄTKOWSKA, „Zespół pałacowy w Łabuniach na tle działalności artystycznej Jakuba Zamojskiego",
Biuletyn Historii Sztuki, 21:1959, nr 3-4, s. 400; Jerzy KOWALCZYK, „Zainteresowania i działalność architektoniczna
ordynatów Zamoyskich w XVIII wieku", [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Materiały II sesji naukowej zorganizo-
wanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 22-24 maja 2002, red. Róża MALISZEWSKA, Kozłówka 2003, s. 106.
7 Bogumiła SAWA, „Kolegiata zamojska w XVIII i XIX wieku", Zamojski Kwartalnik Kulturalny, 2010, nr 3 (104), s. 74.
8 Jerzy KOWALCZYK, „Późnobarokowe kościoły i klasztory diecezji kijowskiej i dekanatu bracławskiego", [w:] Sztu-
ka Kresów Wschodnich, t. 3, red. Jan K. OSTROWSKI, Kraków 1998, s. 36; id., Świątynie późnobarokowe na Kresach,
Warszawa 2006, s. 181.
9 Piotr KONDRACIUK, „Malarz trynitarski Józef Prechtl i jego dzieła w Polsce i na Ukrainie", [w:] Минуле i сучасне
Волин! та Понеся. 3 icmopii нащональних меншин на Волин1. Науковий зб1рник, t. 49: Матерiали м1жнародно!
науково! 1сторико-краезнавчо1 конференцЕ „Минуле i сучасне еврейсько1 громади на Волин!", 20-21 серпня 2013
року, смт. Маневич! та Miжнapoднoϊ науково! конференц!! „Польська культура в контекст! волинського тексту",
3-4 кв!тня 2014 року, м. Луцьк, red. Анатол!й СИЛЮК, Луцьк 2014, s. 140-145; id., „Obrazy wołyńskiego malarza
Johanna (Józefa) Prechtla w kościołach Zamojszczyzny", [w:] Волинська iкона: дocлiджeння ma реставращя.
Науковий збфник, t. 21: Матерiали XXI м!жнародно! науково! конференцН, м. Луцьк, 16-17 жовтня 2014 року,
red. Тетяна СЛ1СССВА, Свген!я КОВАЛЬЧУК, Луцьк 2014, s. 111-113.
10 Janina DZIK, „Kilka uwag o twórczości malarza trynitarskiego Johanna Prechtla", Rocznik Biblioteki Naukowej PAU
i PAN w Krakowie, 60:2015, s. 245-257; ead., „Johann Prechtl (1737-1799), ein unbekannter Maler aus Wien, und seine
Werke in den óstlichen Gebieten des ehemaligen Kónigreichs Polen", Barockberichte, 63:2015, s. 91-99.
''HOPPEN, op. cit., s. 150; Andrzej STOGA, „Quadratura w malarstwie polskim XVIII w. Malowidła na sklepieniach",
Biuletyn Historii Sztuki, 42:1980, nr 3-4, s. 369; Magdalena WITWINSKA, „Topografia i kierunki malarstwa ściennego
w Polsce około połowy XVIII wieku", Biuletyn Historii Sztuki, 43:1981, nr 2, s. 192; RYSZKIEWICZ, op. cit., s. 412;
Lietuvos vienuolynu, daile..., op. cit., s. 71; BERNATOWICZ, op. cit., s. 10; KONDRACIUK, „Malarz trynitarski...",
s. 140; DZIK, „Kilka uwag...", s. 246; Zbigniew MICHALCZYK, „Malarstwo późnego baroku i rokoka", [w:] Sztuka
polska, t. 5: Późny barok, rokoko i klasycyzm (XVIII wiek), Warszawa 2015, s. 448.
Mirosława Sobczyńska-Szczepańska
stylowo-porównawczej przypisał Prechtlowi dekorację freskową prezbiterium kościoła
bernardynów w Dubnie4, a badacze litewscy związali z nim wizerunek trynitarza, zapew-
ne reformatora zakonu o. Jana Chrzciciela od Poczęcia, ze zbiorów Muzeum Sztuki Li-
tewskiej5. W świetle odkryć źródłowych badaczy zajmujących się fundacjami
artystycznymi Jana Jakuba Zamoyskiego, malarz na zlecenie magnata ozdobił freskami
pałac w Łabuniach w powiecie zamojskim6, kościół parafialny pw. św. Stanisława i klasz-
tor szarytek w Gródku Bedrychowskim (Podolskim) w dawnym powiecie kamienieckim
oraz namalował obraz Chrystus zmartwychwstały i św. Tomasz do ołtarza głównego kole-
giaty w Zamościu7. Jerzy Kowalczyk, w szerszych studiach na temat późnobarokowej
architektury sakralnej z terenu dawnej Rzeczypospolitej, dostrzegł wpływ na malarstwo
iluzjonistyczne Prechtla teoretycznych dzieł Johanna Jacoba Schublera8. W ostatnich la-
tach dorobek malarza doczekał się przyczynkarskich opracowań Piotra Kondraciuka (któ-
ry trafnie przypisał mu wizerunki św. Kajetana z Thieny i św. Antoniego Padewskiego
z niezachowanego kościoła trynitarzy w Tomaszowie Lubelskim oraz bł. Szymona de Ro-
xas i bł. Michała od Świętych z dawnej świątyni zakonu w Krotoszynie)9 oraz Janiny
Dzik10.
Zawarte w literaturze przedmiotu wiadomości biograficzne na temat Josepha Prechtla
są nader skromne i częściowo błędne. Jerzy Hoppen, a za nim inni badacze podają, że in
4 Piotr BOHDZIEWICZ, „Kościół i klasztor oo. Bernardynów w Dubnie", [w:] id., Studia z dziejów sztuki polskiej
w okresie baroku i rokoka, Lublin 1973, s. 137-159.
5 Ukazany na obrazie trynitarz długo uchodził za bł. Michała od Świętych. Z o. Janem Chrzcicielem od Poczęcia
(beatyfikowanym w 1819 r.) utożsamił go ks. Andrzej Witko ze względu na dzierżony przezeń krucyfiks oraz leżące na
stole dwie książki, charakterystyczne dla ikonografii reformatora zakonu. Zob. Lietuvos vienuolynu daile. Parodos
katalogas (The art of Lithuanian cloisters. Exhibition catalog) 1998-2000, red. Romualdas BUDRYS, Vilnius 1998,
s. 71-72, il. 8; Andrzej WITKO, Sztuka w służbie Zakonu Trójcy Świętej w siedemnastym i osiemnastym stuleciu,
Warszawa 2002, s. 339-340, il. XXII.
6 Alicja KURZĄTKOWSKA, „Zespół pałacowy w Łabuniach na tle działalności artystycznej Jakuba Zamojskiego",
Biuletyn Historii Sztuki, 21:1959, nr 3-4, s. 400; Jerzy KOWALCZYK, „Zainteresowania i działalność architektoniczna
ordynatów Zamoyskich w XVIII wieku", [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Materiały II sesji naukowej zorganizo-
wanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 22-24 maja 2002, red. Róża MALISZEWSKA, Kozłówka 2003, s. 106.
7 Bogumiła SAWA, „Kolegiata zamojska w XVIII i XIX wieku", Zamojski Kwartalnik Kulturalny, 2010, nr 3 (104), s. 74.
8 Jerzy KOWALCZYK, „Późnobarokowe kościoły i klasztory diecezji kijowskiej i dekanatu bracławskiego", [w:] Sztu-
ka Kresów Wschodnich, t. 3, red. Jan K. OSTROWSKI, Kraków 1998, s. 36; id., Świątynie późnobarokowe na Kresach,
Warszawa 2006, s. 181.
9 Piotr KONDRACIUK, „Malarz trynitarski Józef Prechtl i jego dzieła w Polsce i na Ukrainie", [w:] Минуле i сучасне
Волин! та Понеся. 3 icmopii нащональних меншин на Волин1. Науковий зб1рник, t. 49: Матерiали м1жнародно!
науково! 1сторико-краезнавчо1 конференцЕ „Минуле i сучасне еврейсько1 громади на Волин!", 20-21 серпня 2013
року, смт. Маневич! та Miжнapoднoϊ науково! конференц!! „Польська культура в контекст! волинського тексту",
3-4 кв!тня 2014 року, м. Луцьк, red. Анатол!й СИЛЮК, Луцьк 2014, s. 140-145; id., „Obrazy wołyńskiego malarza
Johanna (Józefa) Prechtla w kościołach Zamojszczyzny", [w:] Волинська iкона: дocлiджeння ma реставращя.
Науковий збфник, t. 21: Матерiали XXI м!жнародно! науково! конференцН, м. Луцьк, 16-17 жовтня 2014 року,
red. Тетяна СЛ1СССВА, Свген!я КОВАЛЬЧУК, Луцьк 2014, s. 111-113.
10 Janina DZIK, „Kilka uwag o twórczości malarza trynitarskiego Johanna Prechtla", Rocznik Biblioteki Naukowej PAU
i PAN w Krakowie, 60:2015, s. 245-257; ead., „Johann Prechtl (1737-1799), ein unbekannter Maler aus Wien, und seine
Werke in den óstlichen Gebieten des ehemaligen Kónigreichs Polen", Barockberichte, 63:2015, s. 91-99.
''HOPPEN, op. cit., s. 150; Andrzej STOGA, „Quadratura w malarstwie polskim XVIII w. Malowidła na sklepieniach",
Biuletyn Historii Sztuki, 42:1980, nr 3-4, s. 369; Magdalena WITWINSKA, „Topografia i kierunki malarstwa ściennego
w Polsce około połowy XVIII wieku", Biuletyn Historii Sztuki, 43:1981, nr 2, s. 192; RYSZKIEWICZ, op. cit., s. 412;
Lietuvos vienuolynu, daile..., op. cit., s. 71; BERNATOWICZ, op. cit., s. 10; KONDRACIUK, „Malarz trynitarski...",
s. 140; DZIK, „Kilka uwag...", s. 246; Zbigniew MICHALCZYK, „Malarstwo późnego baroku i rokoka", [w:] Sztuka
polska, t. 5: Późny barok, rokoko i klasycyzm (XVIII wiek), Warszawa 2015, s. 448.