DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły
DOI article:Łopatecki, Karol: Dzieje pojęcia "Polski Wersal", czyli językowy obraz ¬świata
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0385
Dzieje pojęcia „Polski Wersal", czyli językowy obraz świata
379
7. Giovanni Antonio Rizzi-Zannoni, Carte de la Pologne divisee par provinces et palatinats
et subdivisee par district construite d'apres d'arpentages, d'observations et de mesures prises
sur les lieux, Paris 1772, fragment
w stanie takim, w jakim go hetman zostawił" oraz Juliana Ursyna Niemcewicza, który
odnotował, że „zniknęła z hetmanem okazałość i przepych Białegostoku"50.
Izabela Branicka jeszcze w latach 70. i 80. XVIII w. utrzymywała dwór na wysokim
poziomie51, choć pierwszą znaczącą zmianą było wyekspediowanie z miasta oraz oko-
lic pałacu stacjonujących tam wojsk, w tym paradnego oddziału janczarów52. Branicka
znaczną część roku spędzała w Warszawie, Białystok pełnił rolę jej letniej rezydencji53.
W latach 90. dwór już funkcjonował bardzo skromnie, a na początku XIX w. Izabella
„urządziła na nowo swe gospodarstwo i zarząd domu, ograniczając możliwie swe wy-
datki. Filiżanka kawy, mała szklanka wina białego, kotlet, skrzydło kuropatwy było już
łaską, na którą należało zasłużyć"54. W momencie śmierci stałą pensję wypłacała jedynie
50 [Franciszek BIŁGORAJSKI], „Pamiętnik szlachcica podlaskiego", Czas, 1877, nr 19, s. 2; Julian Ursyn NIEMCE-
WICZ, Pamiętniki czasów moich, t. I, wyd. Jan Tytus DIHM, Warszawa 1957, s. 150.
51 Jeszcze w 1787 r. szeroko pojęty dwór białostocki Izabeli Branickiej liczył 171 osób, a raczej tyle osób było opłaca-
nych przez wdowę; zob. Teki Glinki, 115 (s. 13), 292 (s. 25); Iwona KULESZA-WORONIECKA, „Współpracownicy
Izabeli Branickiej w latach 1771-1808", Studia Podlaskie, 20:2012, s. 155-173; ead., „Dwór Izabeli Branickiej
w Białymstoku 1771-1808", [w:] Izabela z Poniatowskich Branicka. Życie i działalność publiczna, red. Cezary KU-
KLO, Białystok 2014, s. 109-110.
52 Ernst Ahasverus von Lehendorff odwiedził Białystok dwukrotnie w 1767 i 1773 r. Opis wizyty po śmierci hetmana
(1771) nadal jest bardzo pozytywny - autor ceni gust Izabeli, docenia walory parku i pałacu, docenia licznych gości
mieszkających lub przejeżdżających przez miasto; zob. Teki Glinki, 97, s. 20.
53 Dopiero „kiedy króla odwieziono do Petersburga, siostra jego zamieszkała na wsi i nie opuściła już swego zamku",
wyjątkiem była wyprawy do Galicji w 1798 r.; zob. Anna POTOCKA, Pamiętniki, t. I, Warszawa 1898, s. 17.
54 Pamiętnik Michała Starzeńskiego (1757-1823) starosty brańskiego z oryginału nie wydanego, t. III, Kraków, Biblio-
teka Jagiellońska, rkps. 6754, s. 19. Oczywiście życie towarzyskie, choć na mniejszą skalę, nadal funkcjonowało
w otoczeniu Izabelli Branickiej. Zob. Jan NIECIECKI, „Opowieści o Podlaskim Wersalu. O tym jak zwiedzano piękno-
ści parków i okolic Białegostoku", Biuletyn Konserwatorski Województwa Białostockiego, 4:1998, s. 33.
379
7. Giovanni Antonio Rizzi-Zannoni, Carte de la Pologne divisee par provinces et palatinats
et subdivisee par district construite d'apres d'arpentages, d'observations et de mesures prises
sur les lieux, Paris 1772, fragment
w stanie takim, w jakim go hetman zostawił" oraz Juliana Ursyna Niemcewicza, który
odnotował, że „zniknęła z hetmanem okazałość i przepych Białegostoku"50.
Izabela Branicka jeszcze w latach 70. i 80. XVIII w. utrzymywała dwór na wysokim
poziomie51, choć pierwszą znaczącą zmianą było wyekspediowanie z miasta oraz oko-
lic pałacu stacjonujących tam wojsk, w tym paradnego oddziału janczarów52. Branicka
znaczną część roku spędzała w Warszawie, Białystok pełnił rolę jej letniej rezydencji53.
W latach 90. dwór już funkcjonował bardzo skromnie, a na początku XIX w. Izabella
„urządziła na nowo swe gospodarstwo i zarząd domu, ograniczając możliwie swe wy-
datki. Filiżanka kawy, mała szklanka wina białego, kotlet, skrzydło kuropatwy było już
łaską, na którą należało zasłużyć"54. W momencie śmierci stałą pensję wypłacała jedynie
50 [Franciszek BIŁGORAJSKI], „Pamiętnik szlachcica podlaskiego", Czas, 1877, nr 19, s. 2; Julian Ursyn NIEMCE-
WICZ, Pamiętniki czasów moich, t. I, wyd. Jan Tytus DIHM, Warszawa 1957, s. 150.
51 Jeszcze w 1787 r. szeroko pojęty dwór białostocki Izabeli Branickiej liczył 171 osób, a raczej tyle osób było opłaca-
nych przez wdowę; zob. Teki Glinki, 115 (s. 13), 292 (s. 25); Iwona KULESZA-WORONIECKA, „Współpracownicy
Izabeli Branickiej w latach 1771-1808", Studia Podlaskie, 20:2012, s. 155-173; ead., „Dwór Izabeli Branickiej
w Białymstoku 1771-1808", [w:] Izabela z Poniatowskich Branicka. Życie i działalność publiczna, red. Cezary KU-
KLO, Białystok 2014, s. 109-110.
52 Ernst Ahasverus von Lehendorff odwiedził Białystok dwukrotnie w 1767 i 1773 r. Opis wizyty po śmierci hetmana
(1771) nadal jest bardzo pozytywny - autor ceni gust Izabeli, docenia walory parku i pałacu, docenia licznych gości
mieszkających lub przejeżdżających przez miasto; zob. Teki Glinki, 97, s. 20.
53 Dopiero „kiedy króla odwieziono do Petersburga, siostra jego zamieszkała na wsi i nie opuściła już swego zamku",
wyjątkiem była wyprawy do Galicji w 1798 r.; zob. Anna POTOCKA, Pamiętniki, t. I, Warszawa 1898, s. 17.
54 Pamiętnik Michała Starzeńskiego (1757-1823) starosty brańskiego z oryginału nie wydanego, t. III, Kraków, Biblio-
teka Jagiellońska, rkps. 6754, s. 19. Oczywiście życie towarzyskie, choć na mniejszą skalę, nadal funkcjonowało
w otoczeniu Izabelli Branickiej. Zob. Jan NIECIECKI, „Opowieści o Podlaskim Wersalu. O tym jak zwiedzano piękno-
ści parków i okolic Białegostoku", Biuletyn Konserwatorski Województwa Białostockiego, 4:1998, s. 33.