DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Warchoł, Maciej: "Mazowiecka odmiana późno¬średniowiecznego koś¬cioła drewnianego" w ¬świetle najnowszych badań ko¬ściołów w Janisławicach, Białyninie i Długiej Ko¬ścielnej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0560
550
Maciej Warchoł
7. Kościół św. Małgorzaty w Janisławicach - widok od strony południowej.
Stan sprzed prac remontowych realizowanych w latach 2010-2013. Fot. Maciej Warchoł
w przypadku kościołów w Białyninie, Długiej Kościelnej i Janisławicach układ konstruk-
cyjny dachu wspólnego dla nawy głównej i prezbiterium wraz z zaskrzynieniami nad na-
wami bocznymi, analogiczny jak w przypadku gotyckich świątyń drewnianych odmiany
małopolskiej (il. 1-3). Sam Ryszard Brykowski scharakteryzował odmianę mazowiecką
w sposób następujący: „Odmiana mazowiecka cechuje się trójnawowym korpusem,
a nawa główna, oddzielona od bocznych słupami, jest tej samej szerokości co prezbite-
rium zamknięte trójbocznie (Janisławice, Długa Kościelna) lub prosto (Białynin). Nad
nawą główną i prezbiterium znajduje się dwuspadowy wspólny dach o jednej kalenicy,
pod okapem którego widoczne są zaczepy typu wielkopolskiego (Janisławice, Długa Koś-
cielna). Natomiast pulpitowe dachy naw bocznych zawieszone są w stosunku do okapu
dachu głównego znacznie niżej aniżeli w kościołach małopolskich (por. z trójnawowym
kościołem w Mogile czy też z jednonawowymi kościołami ze Zborówka i z Olbierzowic).
W Białyninie dzięki ścianie nawy głównej, wyprowadzonej wysoko ponad dach pulpito-
wy (ale tylko od strony południowej), można było zastosować otwory okienne (podobnie
jak w Bukównie, już z obu stron nawy)"3.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że zarówno Ryszard Brykowski, jak i Wanda Chmie-
lak-Załęska wskazywali na wstępny etap prac badawczych nad „mazowiecką odmianą
późnośredniowiecznego kościoła drewnianego" oraz na konieczność prowadzenia dal-
szych studiów, opartych przede wszystkim na kwerendach archiwalnych, aby zwiększyć
liczbę przykładowych obiektów mających cechy wyróżniające tę odmianę4. W ocenie au-
tora, obok poszukiwań archiwalnych, zasadne jest również prowadzenie dalszych analiz
3 BRYKOWSKI, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce..., s. 137 (przypis 125).
4 Ibid, s. 136-137; CHMIELAK-ZAŁĘSKA, Inwentarz drewnianej architektury..., s. 9.
Maciej Warchoł
7. Kościół św. Małgorzaty w Janisławicach - widok od strony południowej.
Stan sprzed prac remontowych realizowanych w latach 2010-2013. Fot. Maciej Warchoł
w przypadku kościołów w Białyninie, Długiej Kościelnej i Janisławicach układ konstruk-
cyjny dachu wspólnego dla nawy głównej i prezbiterium wraz z zaskrzynieniami nad na-
wami bocznymi, analogiczny jak w przypadku gotyckich świątyń drewnianych odmiany
małopolskiej (il. 1-3). Sam Ryszard Brykowski scharakteryzował odmianę mazowiecką
w sposób następujący: „Odmiana mazowiecka cechuje się trójnawowym korpusem,
a nawa główna, oddzielona od bocznych słupami, jest tej samej szerokości co prezbite-
rium zamknięte trójbocznie (Janisławice, Długa Kościelna) lub prosto (Białynin). Nad
nawą główną i prezbiterium znajduje się dwuspadowy wspólny dach o jednej kalenicy,
pod okapem którego widoczne są zaczepy typu wielkopolskiego (Janisławice, Długa Koś-
cielna). Natomiast pulpitowe dachy naw bocznych zawieszone są w stosunku do okapu
dachu głównego znacznie niżej aniżeli w kościołach małopolskich (por. z trójnawowym
kościołem w Mogile czy też z jednonawowymi kościołami ze Zborówka i z Olbierzowic).
W Białyninie dzięki ścianie nawy głównej, wyprowadzonej wysoko ponad dach pulpito-
wy (ale tylko od strony południowej), można było zastosować otwory okienne (podobnie
jak w Bukównie, już z obu stron nawy)"3.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że zarówno Ryszard Brykowski, jak i Wanda Chmie-
lak-Załęska wskazywali na wstępny etap prac badawczych nad „mazowiecką odmianą
późnośredniowiecznego kościoła drewnianego" oraz na konieczność prowadzenia dal-
szych studiów, opartych przede wszystkim na kwerendach archiwalnych, aby zwiększyć
liczbę przykładowych obiektów mających cechy wyróżniające tę odmianę4. W ocenie au-
tora, obok poszukiwań archiwalnych, zasadne jest również prowadzenie dalszych analiz
3 BRYKOWSKI, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce..., s. 137 (przypis 125).
4 Ibid, s. 136-137; CHMIELAK-ZAŁĘSKA, Inwentarz drewnianej architektury..., s. 9.