28

Janusz Nowiński

poznać, gdy w 1753 r. został mianowany prepozytem kościoła św. Jerzego przy ul. Świę-
tojerskiej na warszawskim Nowym Mieście15.
Do prac wykonanych osobiście przez Szymona Czechowicza wypada moim zdaniem
zaliczyć obraz Chrystus Ukrzyżowany i Sw. Augustyn oraz imaginacyjny portret Piotra
Własta Dunina. Wyróżniaje wysoki poziom artystyczny oraz cechy charakterystyczne dla
stylu malarza: świetna kompozycja wzorowana na dziełach włoskich mistrzów, doskona-
ły modelunek anatomiczny, teatralne pozy postaci - określane niekiedy jako retoryczny
dramatyzm - podkreślające ogólne wrażenie przepychu cechujące kompozycje Czecho-
wicza, reprezentacyjne ujęcie portretu o dużej dozie dekoracyjności w połączeniu z ele-
mentami konwencji polskiego portretu doby sarmatyzmu, starannie dobrane akcesoria
i wiernie oddane faktury materii stroju, efektowanie zakomponowana scenografia.
Chrystus Ukrzyżowany
Obraz Chrystus Ukrzyżowany (il. 3) prezentuje na tle granatowo-sinego nieba rozpiętą
na krzyżu świetlistą postać Chrystusa w koronie cierniowej i błękitnym, rozwianym peri-
zonium16. Krzyż stabilizują dwa kliny wbite w skałę Golgoty, której fragment oraz zielony
krzew widnieją na pierwszym planie. Nisko osadzony horyzont rozświetla wieczorna zo-
rza podkreślająca rysujące się w głębi błękitno-szare kontury zabudowy Jerozolimy. Ko-
lorystykę obrazu charakteryzują barwy pastelowe. U dołu z lewej strony widnieje złocisty
kartusz z herbem Jastrzębiec opata Kraszewskiego.
Temat Chrystusa Ukrzyżowanego Szymon Czechowicz podjął już w 1715 r., na początku
pobytu w Rzymie. Wykonał wówczas obraz Chrystus Ukrzyżowany dla rzymskiego kościo-
ła San Stanislao dei Polacchi, wzorując się na dziele Guida Reniego z pobliskiego kościoła
San Lorenzo in Lucina. Za bolońskim mistrzem, z którego dzieł czerpał inspiracje wielo-
krotnie, Czechowicz powtórzył nie tylko najważniejsze elementy kompozycji, twórczo je
modyfikując, ale także układ ciała i idealizowany typ twarzy Chrystusa oraz ogólny nastrój
kompozycji17. W obrazie czerwińskim odnajdujemy wszystkie te elementy, zwłaszcza mięk-
ko modelowaną harmonijną formę sylwetki i twarzy Chrystusa, anatomiczny modelunek
klatki piersiowej, układ nóg i ułożenie stóp. Malarz usunął czaszkę spod krzyża, obecną
u Reniego, dodał też motyw wzgórza i krzewu z lewej strony kompozycji. Obraz Chrystus
Ukrzyżowany z Czerwińska wykazuje cechy indywidualnego stylu Szymona Czechowicza
- właściwą dla kompozycji artysty od lat 50. XVIII w. pastelową kolorystykę.
Św. Augustyn
Wyobrażenie św. Augustyna (il. 4), głównego patrona zakonu kanoników regularnych,
ukazuje stojącą w kontrapoście postać świętego z otwartą księgą w prawej i gorejącym ser-
cem w lewej dłoni18; miękko modelowana twarz jest okolona bujną popielatą brodą. Augu-
styn spogląda z wyrazem natchnienia ku górze, gdzie na obłokach wśród aniołów

15 Zob. FOLWARSKI, op. cit., s. 61.

16 Olej na płótnie, wymiary: 280> <163 cm; restaurowany w latach 60. XIX w. Na archiwalnej fotografii z 1929 r. (il. 2),
dokumentującej nastawę ołtarza z obrazem w jej centrum, wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego ubogacają srebrne
aplikacje oraz wota. Aplikacja z repusowanego srebra przysłaniała perizonium a także koronę cierniową.

17 MICHALCZYK, Uwagi na temat..., s. 698-699.

18 Olej na płótnie, wymiary: 278x173 cm; restaurowany w latach 60. XIX w. przez C. Kwiatkowskiego. Fotografia z 1929 r.
dowodzi, że również ten obraz miał srebrne aplikacje, które przysłaniały gorejące serce oraz nimb wokół głowy świętego.