Drewno w gotyckiej rzeźbie architektonicznej w Prusach

505

4. Gdańsk, kościół św. Piotra i Pawła.
Zworniki lub apliki wysklepków,
ob. zbiory parafialne.
Fot. Tadeusz Jurkowlaniec (2017)


gają dalszych obserwacji. Czy np. żelazne skoble w kluczach sklepienia wykusza kaplicy
na zamku w Nidzicy (jeśli pochodzą z okresu budowy) służyły do instalacji zworników11?
Wypada przypomnieć, że zworniki podwieszane, bez względu na rodzaj materiału
z jakiego je wykonano, nie były elementami konstrukcyjnymi12, lecz pełniły wyłącznie
funkcje dekoracyjne i zazwyczaj nauczające lub informacyjno-propagandowe (przedsta-
wienia na licach zawierają treści zarówno religijne, jak i świeckie).
Z drewna wykonywano stemple stosowane w produkcji ceramicznych płytek fryzów
i posadzek oraz formy i prawdopodobnie modele dzieł odlewanych ze sztucznego kamienia.
Na Pomorzu powstawały również drewniane zastępniki kamiennych sakrariów wieżo-
wych (w farze Mariackiej w Gdańsku i z kościoła w Kołczewie13) oraz zespoły posągów
ustawianych przy ścianach i filarach świątyń. Takie Kolegia Apostolskie zachowały się
u św. Katarzyny w Brodnicy i u św. Mikołaja w Elblągu14. Przyścienne i przyfilarowe

11 Za pomocą esów? Pytanie prowokują skoble zworników z Chełmna. - Zob. wyżej i przyp. 7.

12 Zob. m.in.: Stefan BORGER, Figurierte Gewolbe zwischen Saale und Neisse. Spdtgotische Wólbkunst von 1400 bis
1600, [Weimar 2007], s. 57-68.

13 Np: Janusz NOWIŃSKI, Ars eucharistica. Idee, miejsca i formy towarzyszące przechowywaniu eucharystii w sztuce
wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej, Warszawa 2000, s. 196; Zofia KRZYMUSKA-FAFIUS, Plastyka gotycka
na Pomorzu Zachodnim. Katalog zbiorów Muzeum Pomorza Zachodniego, Szczecin 1962, przyp. 18 na s. 11.

14 Ostatnio: Juliusz RACZKOWSKI, Monumentalne zespoły Kolegium Apostolskiego na terenie dawnego państwa
zakonnego w Prusach, Pelplin 2013, s. 266-301, 392-431.