Z BADAŃ NAD WIĘŹBAMI DACHOWYMI W KOŚCIOŁACH KAMEDUŁÓW PUSTELNIKÓW

585


2. Rytwiany, fasada kościoła kamedułów pustelników, przed 1637.
Fot. Maria Brykowska, 2000

dachem. Pytanie: skoro projekt pochodził z Włoch, a budowę prowadzili Włosi, kiedy
podjęto decyzję o budowie wysokiego dachu oraz o zmianie tympanonu wieńczącego
zwykle fasady włoskich kościołów zakonu na dwukondygnacyjny szczyt?
Najważniejsze decyzje na temat funkcji i układu przestrzennego budowli zapadały na
etapie projektu. Nie chodzi tu o projekt „ramowy", ale o dokładne rysunki, które zapewne
w Rytwianach opracowywano według tradycji i reguły, począwszy od usytuowania ko-
ścioła w centrum zespołu, programu i planu, przekroju, kończąc na elewacjach. W 1. po-
łowie XVII w. zasada ta stopniowo zmieniała się w oparciu o metodę wskazaną przez
Andrea Palladia (1570). Jego rysunki inwentaryzacyjne i projektowe, uwzględniają współ-
zależność i łączne komponowanie wszystkich elementów architektonicznych budowli,
przy czym „pokrycie dachem jest jakby powiązaniem całego budynku"12.
Budowę kościoła w Rytwianach prowadzono zgodnie z wcześniejszą praktyką przyjętą
na terenie Rzeczypospolitej: po wytyczeniu planu i doprowadzeniu murów do pełnej wyso-
kości, zatrudniono miejscowych cieśli, którzy wykonali konstrukcję storczykową dachu,
z belkami wiązarowymi w roli ściągu usztywniającego także koronę murów. Następnie
dwuspadowy dach nakryto gontem i dopiero później zrealizowano sklepienie nad nawą/
chórem zakonnym, a na końcu dwukondygnacyjne szczyty. Zmiana formy fasady, zapew-
ne w projekcie zwieńczonej tympanonem, nastąpiła przed 1627 r., co potwierdza model
pustelni na obrazie świętych Romualda i Benedykta namalowany przez o. Wenantego

12 Andrea PALLADIO, Cztery księgi o architekturze, tłum. Maria Rzepińska, Warszawa 1955, s. 71. Przy okazji należy
dodać, że cytowany egzemplarz zawiera dedykację: „Magistrowi Ryszardowi Brykowskiemu w uznaniu postępów
w nauce i bardzo dobrej pracy magisterskiej ofiarowują Władze Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, [podpis]
P. Bohdziewicz [i drugi nieczytelny], Lublin, dnia 5. X. 1955 r.". Na temat metody projektowania i realizacji budowli:
KRASSOWSKI, Dzieje budownictwa..., t. 2, Warszawa 1990, s. 86, i t. 3, s. 286.