758

Tadeusz Jurkowlaniec


2. Malbork, dom konwentu. Krużganek, skrzydło pn.
Widokpd. elewacji kapitularza i kaplicy. Skaning 3D: Andrzej Gołembnik, Iwona Żyła;
pomiar geodezyjny: Jarosław Kuciński; opracowanie: Iwona Żyła i Anna Gołembnik
(INCEDO3D ANDRZEJ GOŁEMBNIK), 2016.
zastępowania uszkodzonych oryginałów ich rekonstrukcyjnymi kopiami9, ale wyniki ana-
liz partii fryzu wmurowanych w 1883 r. należy traktować z rezerwą. W opisanym stanie
rzeczy liczby określające zasoby cegieł z wyobrażeniami zwierząt - lwa i smoka (po 28),
gryfa (31) i jelenia (22), w sumie 109 - nie będą odgrywały większej roli w dalszych
rozważaniach.
Fryzy nie były dotychczas tematem osobnych badań, ale uwzględniano je - poczynając
od pionierskiej publikacji Johanna Friedricha Fricka (1774-1850)10- w opracowaniach
dziejów i architektury malborskiego domu konwentu oraz w obszerniejszych wypowie-
dziach na temat Złotej Bramy. Architekt Martin Rabe (1765-1856) wymienił jelenia i gry-
fa z tarczą Zakonu wyobrażone na cegłach (11^5 cali) pokrytych czerwonym lub
brązowym szkliwem oraz określił lokalizacje fryzów: w niszach przedsionka oraz z boku
(zapewne wschodniego - TJ) wiodącej doń arkady, na długości kilku stóp, i wzdłuż jej
łęku11. W opisie zamku, opublikowanym anonimowo przez Georga Schoelera (1793-
1865), profesora gimnazjum w Gdańsku (1818-1833) i doradcy w sprawach sztuki The-

9 Zob. np.: Conrad STEINBRECHT, „Die Wiederherstellung des Marienburger Schlosses", Centralblatt der Bauver-
waltung 1885, s. 377; Centralblatt der Bauverwaltung, 1896, s. 15; K[azimierz] und B[arbara] POSPIESZNY, „Conrad
Steinbrecht als Forscher und Marienburger Konservator - aus der Ideen- und Praxisgeschichte der Denkmalpflege in
Preuben", [w:] Gerhard EIMER, Ernst GIERLICH (Hrsg.), Kunsthistoriker und Denkmalpfleger. Der Beitrag zur En-
twicklung des Faches im 19. und 20. Jahrhundert, [Bonn 2007] (Kunsthistorische Arbeiten der Kulturstiftung der
deutschen Vertriebenen, 5), s. 93-109.

10 F[riedrich] FRICK [Hg.], Das Schloss Marienburg in Preussen. Nach seinen dusseren und inneren Ansichten darge-
stellt, Berlin 1799, Tab. XVI, 20 [smok; zapewne omyłkowo dodano tarczę z krzyżem, przywiązaną do szyi bestii], 21
[jeleń].

11 [Martin Friedrich RABE], „Beschreibung des Schlosses und Erklarung der Kupfertafeln nebst einigen Bemerkungen
uber die Baumaterialien am Marienburger Schlosse [und die Art ihrer Anwendung]", [w:] Friedrich FRICK [Hg.],
Historische und architectonische Erlduterungen der Prospecte des Schlosses Marienburg in Preussen, Berlin 1802,
s. 57-119, tu s. 70/71; 100 [opis tablicy XVI, 20-21]; 108-109.