87

MARTA KATARZYNA ZABOROWSKA
Warszawa, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP
Matka Boska pod Krzyżem - nieznane
malowidło ścienne z 1. połowy XVIII wieku
w Janowie Podlaskim.
Próba określenia historii i atrybucji dzieła*
Malowidło ścienne będące przedmiotem niniejszego opracowania odkryto w maju
2008 r. w trakcie prac konserwatorskich prowadzonych przy ołtarzu głównym
w kolegiacie pw. Trójcy Świętej w Janowie Podlaskim1. Ukazało się zza nastawy
ołtarzowej podczas demontażu wielkoformatowego obrazu olejnego na płótnie przeznaczone-
go do konserwacji. Wydarzenie było zaskoczeniem zarówno dla konserwatorów, jak i parafii.
Pozostawało zasłonięte przez wiele lat obrazem na płótnie, nie pokryte pobiałą, ani
innymi późniejszymi nawarstwieniami. Warstwa malarska bardzo pudrowała się, uległa
też licznym zniszczeniom, jak przetarcia, zarysowania, zachlapania; znaczny ubytek spo-
wodowały także pleśń i grzyby. Jednakże na tle innych XVIII-wiecznych ściennych deko-
racji malarskich z terenów Rzeczypospolitej, oryginalne dzieło, bez wtórnych
nawarstwień i przemalowań zachowało się zaskakująco dobrze.
Malowidło od razu wzbudziło wiele pytań: dlaczego jego temat różni się od wezwania
świątyni, kiedy zostało namalowane, przez kogo i z czyjej fundacji? Zastanawiano się,
czy kompozycja ogranicza się tylko do widocznego obszaru, czy też oryginalnie pokrywa-
ła całą ścianę główną prezbiterium.
Rys historyczny
Dzieje Janowa Podlaskiego są ściśle związane z historią biskupstwa łuckiego. Ogrom-
ny obszar tej diecezji dzielił się pod względem geograficznym na Bracławszczyznę,
* Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej: Marta ORACZEWSKA, Dokumentacja prac konserwatorskich

i restauratorskich „Matka Boska pod Krzyżem" 1 poł. XVIII wieku, autor nieznany, malowidło ścienne na ścianie
głównej prezbiterium kolegiaty pw. Sw. Trójcy w Janowie Podlaskim, praca magisterska pod kierunkiem prof, dr hab.
Andrzeja Mazura na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warsza-
wa 2012. Dr Marcin Zgliński był promotorem części teoretycznej pt. Działalność fundatorska biskupów łuckich
w kolegiacie p.w. Sw. Trójcy w Janowie Podlaskim w Ipołowie XVIII wieku. Obydwu panom bardzo dziękuję za pomoc,
cenne uwagi i wsparcie w realizacji pracy dyplomowej. Praca magisterska dostępna jest na prawach maszynopisu
w Bibliotece Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie, nr inw. 1105 (l-2a).
1 Powiat Biała Podlaska, red. i oprac. Katarzyna KOLENDO-KORCZAKOWA, Anna OLEŃSKA, Marcin ZGLIŃ-
SKI, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Województwo lubelskie, t. 8, z. 2, Warszawa 2006, s. 82.