DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Obertyński, Zdzisław: Tak zwany psałterz Marjański z Zinna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37720#0092
KS. ZDZISŁAW OBERTYŃSKI (WARSZAWA) - TAK ZWANY
PSAŁTERZ MARJAŃSKI Z ZINNA
Chociaż i karta tytułowa i następna głoszą,
że księga ta, to „Novum Beatae Mariae Virgi-
nis psalterium“ mimo to nie należy rozumieć,
jakoby inkunabuł ten był rzeczywiście psałte-
rzem. Jest to „novum psalterium", jakiego mo-
że jeszcze nie znano, mianowicie rodzaj książki
do rozmyślań1), w której jednak pierwszorzęd-
ne. 1. ną rolę grają ilustracje. Do każdego drzewo-
rytu, opatrzonego odpowiednim wersykułem, dodany jest po wstęp-
nej modlitwie Pater lub Ave, tekst, który opisuje przedstawione
zdarzenie. Zdarzenia te, to jak czytamy w tytule, „dulcissima novae
legis mirabilia divini amoris11, więc dzieje Nowego Zakonu ze
szczególniejszem uwzględnieniem żywota Matki Bożej. Krótkie te
czytanki nie są bynajmniej oparte li tylko na tekstach ewangelicz-
nych, lecz są silnie przepojone przykładami ze Starego Zakonu,
legendami oraz przeplatane mistycznemi rozmyślaniami, których
zaczerpnięto zwłaszcza z dzieł św. Bernarda, rzecz tern bardziej
zrozumiała, że druk pochodzi z opactwa Cystersów w Zinna. Książka
ta nietylko ma budować pobożnością treści, ale także wzbudzać
podziw niezwykłością opisywanych wydarzeń, a zwłaszcza ułatwiać
rozmyślania nad tematami marjańskiemi.
Autor stara się uzasadnić swój tytuł „Psałterza", danego pod-
ręcznikowi do rozmyślań i podkreśla różnicę od psałterza dawido-
wego. Psałterz dawidowy zawiera cuda Starego Zakonu, jego zaś
księga cuda Nowego Zakonu2). Widocznie jednak nie trzymano
się w praktyce tego tytułu „psalterium", bo w niemieckiem tłuma-
czeniu naszego Psałterza Marjańskiego użył Johannes Lucae z Liine-
burga nazwy „der gulden Posenkrans" 3), a dalej na rycinie tytuło-
wej widzimy postać Matki Bożej otoczoną różańcem, wreszcie na-
wet na wierzchniej okładce lwowskiego egzemplarza jest tłoczony
napis „Rosarium b(eate) v(irginis)". Dodać należy, że prawie bez
wyjątku wszystkie, przedstawione na drzeworytach, osoby „nie święte”,
trzymają w ręku różaniec, w jednym wypadku także apostołowie,
oczekujący zesłania Ducha św. (ryc. 1). Uważano więc ten podręcz-
nik za rzecz bardzo zbliżoną do różańca, nie tyle przez podobień-
stwo, lecz raczej, jak to zaraz zobaczymy, przez łączność w uży-
waniu obu.
81
PSAŁTERZ MARJAŃSKI Z ZINNA
Chociaż i karta tytułowa i następna głoszą,
że księga ta, to „Novum Beatae Mariae Virgi-
nis psalterium“ mimo to nie należy rozumieć,
jakoby inkunabuł ten był rzeczywiście psałte-
rzem. Jest to „novum psalterium", jakiego mo-
że jeszcze nie znano, mianowicie rodzaj książki
do rozmyślań1), w której jednak pierwszorzęd-
ne. 1. ną rolę grają ilustracje. Do każdego drzewo-
rytu, opatrzonego odpowiednim wersykułem, dodany jest po wstęp-
nej modlitwie Pater lub Ave, tekst, który opisuje przedstawione
zdarzenie. Zdarzenia te, to jak czytamy w tytule, „dulcissima novae
legis mirabilia divini amoris11, więc dzieje Nowego Zakonu ze
szczególniejszem uwzględnieniem żywota Matki Bożej. Krótkie te
czytanki nie są bynajmniej oparte li tylko na tekstach ewangelicz-
nych, lecz są silnie przepojone przykładami ze Starego Zakonu,
legendami oraz przeplatane mistycznemi rozmyślaniami, których
zaczerpnięto zwłaszcza z dzieł św. Bernarda, rzecz tern bardziej
zrozumiała, że druk pochodzi z opactwa Cystersów w Zinna. Książka
ta nietylko ma budować pobożnością treści, ale także wzbudzać
podziw niezwykłością opisywanych wydarzeń, a zwłaszcza ułatwiać
rozmyślania nad tematami marjańskiemi.
Autor stara się uzasadnić swój tytuł „Psałterza", danego pod-
ręcznikowi do rozmyślań i podkreśla różnicę od psałterza dawido-
wego. Psałterz dawidowy zawiera cuda Starego Zakonu, jego zaś
księga cuda Nowego Zakonu2). Widocznie jednak nie trzymano
się w praktyce tego tytułu „psalterium", bo w niemieckiem tłuma-
czeniu naszego Psałterza Marjańskiego użył Johannes Lucae z Liine-
burga nazwy „der gulden Posenkrans" 3), a dalej na rycinie tytuło-
wej widzimy postać Matki Bożej otoczoną różańcem, wreszcie na-
wet na wierzchniej okładce lwowskiego egzemplarza jest tłoczony
napis „Rosarium b(eate) v(irginis)". Dodać należy, że prawie bez
wyjątku wszystkie, przedstawione na drzeworytach, osoby „nie święte”,
trzymają w ręku różaniec, w jednym wypadku także apostołowie,
oczekujący zesłania Ducha św. (ryc. 1). Uważano więc ten podręcz-
nik za rzecz bardzo zbliżoną do różańca, nie tyle przez podobień-
stwo, lecz raczej, jak to zaraz zobaczymy, przez łączność w uży-
waniu obu.
81