DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Obertyński, Zdzisław: Tak zwany psałterz Marjański z Zinna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37720#0104
ręki. W medaljonie przedstawia podobna ilustracja przeniesienie
arki.
V.
Wśród drzeworytów, które ilustruje} treść modlitw, znajdują
się dwa, zasługujące mojem zdaniem na szczególną wzmiankę. Jeżeli
może nie są nawet unikatami, to w każdym razie przedstawiają one
bardzo niezwykłe w ikonografji chrześcijańskiej kompozycje.
W scenie Zwiastowania widzimy przed otwartą loggią o da-
chu krytym łuskowatą dachówką, siedzącą Matkę Bożą z rozpusz-
czonemu włosami, w długiej tunice. Przed nią klęczy skrzydlaty
anioł, przybrany w liturgiczną albę i humerał. Podczas kiedy pra-
wa jego ręka spoczywa na piersiach, lewa dzierży dziwaczny twór.
Dolna część tego tworu, to dolna połowa ciała ludzkiego, górna
natomiast, to trzy, w stosunku do dołu bardzo małe postacie ludzkie,
nagie, z rękoma złożonemi na piersiach, z lokami, otaczającemi
młodzieńcze, niemal dziecinne ich twarze. Z pośród trzech główek
wytryska w górę snop kolczastych promieni. (Ryc. 29.). lkonografo-
wie niektórzy uważają tę kombinowaną postać za formalne wy-
obrażenie Trójcy św.35), jednak niesłusznie. Wystarczy bowiem
zastanowić się nad treścią ryciny, która jest zapowiedzią narodzin
Chrystusa, albo przeczytać odnośny tekst, którego ilustracją jest
nasz drzeworyt, aby się przekonać, że archanioł Gabrjel ukazuje tu-
taj Matce Bożej osobę Jej przyszłego syna, w którym, „podobnie
jak w Bóstwie są trzy osoby, a jedna esencja, będzie jedna osoba
a trzy esencje, mianowicie bóstwo, dusza i ciało” 3G). Może dlatego,
że nie jest to formalnem przedstawieniem trzech Osób Boskich,
niema też trzech nimbów, przy każdej główce osobno, a jest tylko,
wychodzący ze środka jeden snop promieni. Natomiast słusznem
jest, że postać ta jest bliską krewną popularnych w wiekach śred-
nich i później przedstawień Trójcy św.37) i że na nich była ona
wzorowana, a to z tej choćby prostej przyczyny, że w cytowanej
powyżej modlitwie jest właśnie podkreślenie analogji między trze-
ma osobami jednej natury boskiej, a trzema esencjami jednej oso-
by Chrystusa P. Unikatem jest natomiast n. zd. ten szczegół kom-
pozycyjny, że w postaci, którą ukazuje archanioł Matce Bożej,
górna, potrójna część składa się z trzech całych postaci ludzkich,
a nie, jak się to spotyka na innych pokrewnych zabytkach tej
i wcześniejszej epoki, z trzech twarzy, jak np. symboliczna rzeźba
z XIII w. w Chalons - sur - Marne (ryc. 30.38), dalej trzech głów,
jak np. na rzeźbie Donatella z trzeciego dziesięciolecia XV w. w Or
S. Michele we Florencji39), lub wreszcie z trzech mniej lub więcej
93
arki.
V.
Wśród drzeworytów, które ilustruje} treść modlitw, znajdują
się dwa, zasługujące mojem zdaniem na szczególną wzmiankę. Jeżeli
może nie są nawet unikatami, to w każdym razie przedstawiają one
bardzo niezwykłe w ikonografji chrześcijańskiej kompozycje.
W scenie Zwiastowania widzimy przed otwartą loggią o da-
chu krytym łuskowatą dachówką, siedzącą Matkę Bożą z rozpusz-
czonemu włosami, w długiej tunice. Przed nią klęczy skrzydlaty
anioł, przybrany w liturgiczną albę i humerał. Podczas kiedy pra-
wa jego ręka spoczywa na piersiach, lewa dzierży dziwaczny twór.
Dolna część tego tworu, to dolna połowa ciała ludzkiego, górna
natomiast, to trzy, w stosunku do dołu bardzo małe postacie ludzkie,
nagie, z rękoma złożonemi na piersiach, z lokami, otaczającemi
młodzieńcze, niemal dziecinne ich twarze. Z pośród trzech główek
wytryska w górę snop kolczastych promieni. (Ryc. 29.). lkonografo-
wie niektórzy uważają tę kombinowaną postać za formalne wy-
obrażenie Trójcy św.35), jednak niesłusznie. Wystarczy bowiem
zastanowić się nad treścią ryciny, która jest zapowiedzią narodzin
Chrystusa, albo przeczytać odnośny tekst, którego ilustracją jest
nasz drzeworyt, aby się przekonać, że archanioł Gabrjel ukazuje tu-
taj Matce Bożej osobę Jej przyszłego syna, w którym, „podobnie
jak w Bóstwie są trzy osoby, a jedna esencja, będzie jedna osoba
a trzy esencje, mianowicie bóstwo, dusza i ciało” 3G). Może dlatego,
że nie jest to formalnem przedstawieniem trzech Osób Boskich,
niema też trzech nimbów, przy każdej główce osobno, a jest tylko,
wychodzący ze środka jeden snop promieni. Natomiast słusznem
jest, że postać ta jest bliską krewną popularnych w wiekach śred-
nich i później przedstawień Trójcy św.37) i że na nich była ona
wzorowana, a to z tej choćby prostej przyczyny, że w cytowanej
powyżej modlitwie jest właśnie podkreślenie analogji między trze-
ma osobami jednej natury boskiej, a trzema esencjami jednej oso-
by Chrystusa P. Unikatem jest natomiast n. zd. ten szczegół kom-
pozycyjny, że w postaci, którą ukazuje archanioł Matce Bożej,
górna, potrójna część składa się z trzech całych postaci ludzkich,
a nie, jak się to spotyka na innych pokrewnych zabytkach tej
i wcześniejszej epoki, z trzech twarzy, jak np. symboliczna rzeźba
z XIII w. w Chalons - sur - Marne (ryc. 30.38), dalej trzech głów,
jak np. na rzeźbie Donatella z trzeciego dziesięciolecia XV w. w Or
S. Michele we Florencji39), lub wreszcie z trzech mniej lub więcej
93