Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (3.1934-1935)

Gucciemu nagrobki Firlejów w Janowcu i Kośli w Kraśniku, czy-
niąc to w sposób przekonywujący i z wielkiem prawdopodobień-
stwem. Zastrzeżenia nasuwają się tylko co do zamku w Łobzo-
wie i bramki cmentarnej w Niepołomicach. Wprawdzie udział Gue-
ciego w budowie zamku łobzowskiego, stwierdzony archiwalnie, nie
podlega dyskusji, jednakże dzieje budowy tej rezydencji królew-
skiej w rzeczywistości wyglądają zupełnie inaczej, niż je przedsta-
wia autorka. Sprawę tę, wymagającą dłuższego omówienia, elimi-
nuję z niniejszego artykułu i powrócę do niej w specjalnej rozpra-
wie. Bramkę w Niepołomicach natomiast żadną miarą uznać nie
mogę za dzieło Gucciego i postaram się to twierdzenie poniżej
udowodnić.
Rysuje się więc duża dysproporcja pomiędzy ilością dzieł rzeź-
biarskich i architektonicznych Gucciego, dysproporcja tern bardziej
uderzająca, że artysta zawsze występuje w aktach jako „murator”,
a liczba jego dzieł architektonicznych jest znikoma i do tego za-
chowana w stanie dużo pozostawiającym do życzenia. Zamek łob-
zowski właściwie nie istnieje, pałac w Mirowie został znacznie prze-
budowany, a kaplicę Branickich ze względu na jej skromną szatę
zewnętrzną, a bogatą dekorację plastyczną, rozpatrywać należy raczej
jako dzieło rzeźbiarskie. Dlatego też uwagi, które zamierzam wypo-
wiedzieć, dotyczyć będą raczej działalności Gucciego jako rzeźbia-
rza, niż jako architekta.
Cechy charakterystyczne stylu Gucciego, według dr Sinkówny,
polegają na linearnem i płaszczyznowem traktowaniu zarówno ar-
chitektury, jak i rzeźby, z czem pozostaje w łączności dekoracyjne
przestylizowanie wszystkich form. Nienaturalny układ i ruch po-
staci na nagrobkach oraz bogata stylizacja fałd, wynikająca zarów-
no z założeń kompozycyjnych, jak i tendencyj dekoracyjnych, a obok
tego bogaty zespół motywów ornamentacyjnych i barwność wąt-
ku — stanowią cechy nowe, niespotykane dotychczas w naszej
plastyce późno-renesansowej. — Jest jednakże jeszcze jeden rys
znamienny w twórczości Gucciego, którego autorka zdaje się nie
dostrzegać. Jest nim afunkcjonalność architektury, zwłaszcza w dzie-
łach rzeźbiarskich. Wynika ona już z płaszczyznowego traktowa-
nia, podkreślona i zaakcentowana jednak została tą specyficzną ten-
dencją dekoracyjną, która narzuciła artyście stylizację nawet naj-
bardziej zasadniczych elementów konstrukcyjnych. Do tak przecież
charakterystycznych w dziełach Gucciego należą gzymsy belkowania
wygięte w ślimacznice, lub też przesłonięte niearchitektonicznym
motywem płaskich liści akantu. Dodajmy teraz do tego szczyty
nagrobków z ślimacznicami, nakrytemi liśćmi akantu, lub jako naj-
lepszy przykład rzeźbiarsko-dekoracyjnego, afunkcjonalnego trakto-

136