DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Misiąg-Bochénska, Anna: Ze studjów nad gotycką rzeźbą architektoniczną w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37720#0214
W pochodzącej z XIV w. pi-
wnicy pod obecną księgarnią Ge-
bethnera (Rynek GL 23), znajdują
się na sklepieniu krzyżowem dwa,
bardzo ciekawe zworniki z maskami
(ryc. 5). Obie maski cechuje po-
czucie humoru i doskonałe zrozu-
mienie karykatury, co łącznie ze
zdecydowanym wyrazem oraz spo-
sobem modelowania poszczegól-
nych części twarzy kilku śmiałemi
i głębokiemi cięciami, stanowi ich
nieprzeciętną wartość artystyczną.
Podobną wartość posiada godło domu „Podelwie" (Grodzka 32),
jedno z najstarszych w Krakowie29). Przedstawia ono zwierzę, usta-
wione w prostokątnej niszy, o lwim tułowiu, grzywie i łapach -— skąd
nazwa — a o głowie raczej hipopotama. Połączenie w tej rzeźbie
natury z fantazją jest analogiczne do tego na zwornikach w sali
„hetmańskiej", podczas gdy pełne ruchu listeczki, wypełniające gór-
ne narożniki niszy, przypominają roślinność wieży Ratuszowej.
Nie mniejszej wartości rzeźby figuralne i roślinne zdobią prez-
biterjurn kościoła Marjackiego wewnątrz i od zewrątrz30). W kom-
pozycjach zewnętrznych u szczytu okien chóru wyobrażono od pół-
nocy, w związku z wierzeniami ówczesnemi, szatana, skulonej w prze-
strachu postaci i potworów, w oknie wschodniem głowę Chrystusa,
adorowaną przez aniołków, a w południowych: Madonnę z Dzieciąt-
kiem, otoczoną aniołkami, grającemi na różnych instrumentach, św,
Katarzynę Aleksandryjską (nie jak dotychczas mniemano personifi-
kację Kościoła) św. Krzysztofa w asyście skulonych postaci, popier-
sie biskupa wśród roślinności i skarykaturowaną postać ludzką.
(J wsporników gzymsu okapowego wokół prezbiterjum wyrzeźbio-
no — po jednej, lub po dwie — figurki męskie i kobiece. Na 4
południowych konsolach przedstawiono postaci kobiece, jadące na
postaciach ludzkich, czy też zwierzęcych i jedna z nich podobno
ma wyobrażać Filis na Arystolesie. W dekoracji tej rozróżnić moż-
na indywidualne cechy twórczości kilku artystów, czego dowodem
mogą być np. różnice w traktowaniu rąk, u jednych postaci drob-
nych i starannie wykonanych (aniołki w oknach Chrystusa i Mado-
nny), w innych dużych i grubych (niektóre figurki, zwłaszcza mę-
skie, na wspornikach gzymsu okapowego). Różnice są widoczne
także w draperji szat poszczególnych rzeźb, układających się albo
w proste i ostre fałdy, cięte głęboko i z rozmachem, albo w mięk-
kie, liczne łuki i spirale; zaobserwować można to najlepiej w kom-
203
wnicy pod obecną księgarnią Ge-
bethnera (Rynek GL 23), znajdują
się na sklepieniu krzyżowem dwa,
bardzo ciekawe zworniki z maskami
(ryc. 5). Obie maski cechuje po-
czucie humoru i doskonałe zrozu-
mienie karykatury, co łącznie ze
zdecydowanym wyrazem oraz spo-
sobem modelowania poszczegól-
nych części twarzy kilku śmiałemi
i głębokiemi cięciami, stanowi ich
nieprzeciętną wartość artystyczną.
Podobną wartość posiada godło domu „Podelwie" (Grodzka 32),
jedno z najstarszych w Krakowie29). Przedstawia ono zwierzę, usta-
wione w prostokątnej niszy, o lwim tułowiu, grzywie i łapach -— skąd
nazwa — a o głowie raczej hipopotama. Połączenie w tej rzeźbie
natury z fantazją jest analogiczne do tego na zwornikach w sali
„hetmańskiej", podczas gdy pełne ruchu listeczki, wypełniające gór-
ne narożniki niszy, przypominają roślinność wieży Ratuszowej.
Nie mniejszej wartości rzeźby figuralne i roślinne zdobią prez-
biterjurn kościoła Marjackiego wewnątrz i od zewrątrz30). W kom-
pozycjach zewnętrznych u szczytu okien chóru wyobrażono od pół-
nocy, w związku z wierzeniami ówczesnemi, szatana, skulonej w prze-
strachu postaci i potworów, w oknie wschodniem głowę Chrystusa,
adorowaną przez aniołków, a w południowych: Madonnę z Dzieciąt-
kiem, otoczoną aniołkami, grającemi na różnych instrumentach, św,
Katarzynę Aleksandryjską (nie jak dotychczas mniemano personifi-
kację Kościoła) św. Krzysztofa w asyście skulonych postaci, popier-
sie biskupa wśród roślinności i skarykaturowaną postać ludzką.
(J wsporników gzymsu okapowego wokół prezbiterjum wyrzeźbio-
no — po jednej, lub po dwie — figurki męskie i kobiece. Na 4
południowych konsolach przedstawiono postaci kobiece, jadące na
postaciach ludzkich, czy też zwierzęcych i jedna z nich podobno
ma wyobrażać Filis na Arystolesie. W dekoracji tej rozróżnić moż-
na indywidualne cechy twórczości kilku artystów, czego dowodem
mogą być np. różnice w traktowaniu rąk, u jednych postaci drob-
nych i starannie wykonanych (aniołki w oknach Chrystusa i Mado-
nny), w innych dużych i grubych (niektóre figurki, zwłaszcza mę-
skie, na wspornikach gzymsu okapowego). Różnice są widoczne
także w draperji szat poszczególnych rzeźb, układających się albo
w proste i ostre fałdy, cięte głęboko i z rozmachem, albo w mięk-
kie, liczne łuki i spirale; zaobserwować można to najlepiej w kom-
203