Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (3.1934-1935)

Podobne tendencje poja-
wiają się w tymsamym czasie
również w rzeźbie, i to nietylko
niemieckiej, jak to widać na
przykładzie bronzowego Kru-
cyfiksu z Salem nad jeziorem
Bodeńskiem (ok. 1520/47), ale
i na gruncie francuskim o czem
świadczy n. p. „Ukrzyżowanie”
na ołtarzu kamiennym z koś-
cioła St. Pierre w Dijon w tam-
tejszem muzeum (ok. 1520 r.)48).
Przykłady te można pomnożyć
licznemi innemi. Nie znaczy to
jednak, jakobym grupę czerleń-
ską odnosił do tego terminu;
pragnąłem jedynie wskazać na
czynniki, które zapowiadają pow-
stanie formy ciekawego tego za-
bytku, nietylko zresztą samego
Ukrzyżowanego, ale całej kom-
pozycji.
Jest ona bowiem wcale interesująco przemyślana zespołowo
tak w ujęciu formalnem, jak i duchowem. Asystujące figury poda-
ne są w konturach mocno zwartych. W przeciwieństwie do wyrazi-
stszego kontrapostu postaci Chrystusa obie figury utrzymano nie-
mal całkowicie w pionie, wyraźniejszym u św. Jana, u którego
kontrapost wyraża się jedynie w lekkiem wysunięciu lewej nogi,
mniej jeszcze występującym w postaci Matki Boskiej, gdzie ulega
on małemu odchyleniu przez poprzeczny dukt maforjum, podkre-
ślającego lekkie przegięcia figury.
Artysta najwidoczniej zmierza do formalnego ożywienia ze-
społu przez odmianę ruchu wszystkich trzech postaci — przyczem
św. Jana ustawia w pozycji en trois guarts — stopniując ten ruch
w sposób niezwykle zajmujący. Co więcej, zespala on tym czynni-
kiem czysto formalnym inny, duchowy, emocjonalny: św. Jan,
wpatrzony z głową podniesioną w twarz Ukrzyżowanego, oddaje
niejako swe uczucie za Jego pośrednictwem Matce Bożej, która
kieruje je ze swej strony ku widzowi49,).
Wspomnienia tradycji gotyckiej wyrażają się w obu tych po-
staciach dobitniej, aniżeli w samym Chrystusie, mianowicie w duk-
cie szat, które w zwojach zarzuconego na ramionach płaszcza św.


Ryc. 11. Czerlejno. Kość. parafialny.
Ukrzyżowany (szczegół).

232