DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Żukowski, Jerzy: Huculszczyzna: Przyczynki do badań nad budownictwem ludowem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37720#0320
wyżej daszku podcieniowego obiegającego cerkiew dookoła, zakry-
ta przez obicie gontami.
Na podstawie dotychczas zebranego materjalu można stwier-
dzić, że w cerkwiach huculskich kopuła będzie zawsze tylko jedna, na
skrzyżowaniu naw, oraz że niema ona nigdy kształtów baniastych.
Do krycia kopuły, dachu i gacenia górnej części ściany uży-
wane są wyłącznie gonty, pozatem w konstrukcji obowiązują wszy-
stkie te same zasady co i w budownictwie mieszkalnem.
Wnętrze cerkwi w Worochcie jest bardzo skromne i proste; jedy-
ny mocniejszy akcent tworzy tu ikonostas. Zwykle poza wielu
innemi obrazami widzimy w nim dwunastu apostołów, zgrupowa-
nych po dwuch na sześciu obrazach. Ponieważ w tym wypadku
cerkiewka jest mała i miejsca na ikonostas jest niewiele, nie udało
się ulokować sześciu bądź co bądź szerokich obrazów koło siebie.
Wobec tego twórca ikonostasu umieścił tylko ośmiu, przypuszczam
że w jego mniemaniu najważniejszych, apostołów, resztę z Juda-
szem na czele skazując bez skrupułów na wygnanie. Pozatem, stro-
na rzeźbiarska carskich wrót i detali jest bardzo ciekawa i stoi
na dość wysokim poziomie.
Ołtarzy jest trzy; o rozmieszczeniu ich da nam najlepsze po-
jęcie załączony rzut poziomy.
Bezporównania bogatszem jest wnętrze cerkwi w Krzyworówni
lub bardzo do niego podobne w cerkwi w Kosmaczu (ryc. 48). Po-
za pięknie rzeźbionemi ikonostasami i ołtarzami mamy tu szereg de-
tali artystycznie wykonanych w drzewie, jak żyrandole, lichtarze,
figury świętych i t. p.
Jeśli chodzi o dzwonnice, to nie stanowią one nigdy całości
z cerkwią, — stoją zawsze osobno w pewnej od niej odległości.
W planie kwadratowe lub ośmioboczne (ryc. 49, 50, 51 i 52), po-
siadają dwie kondygnacje, zewnątrz podkreślone obiegającym do-
okoła obdaszkiem.
Pod różną szatą zewnętrzną, kryje się zawsze jednakowa kon-
strukcja: dół wieńcowy z brusów wiązanych na rybi ogon bez ostat-
ków, góra w słup, jakto to zresztą widzimy na ryc. 49.
W wyniku tego pobieżnego przeglądu budownictwa huculskie-
go, dochodzimy do wniosku, że cechuje je duże zrozumienie mater-
jału oraz umiejętność zastosowania go i wykorzystania.
Tak układ ogólny, jak poszczególne fragmenty zaprojektowa-
ne są celowo, przystosowane do warunków i potrzeb miejscowych. Naj-
bardziej typowy budynek jakim jest grażda nie tylko siedzi w terenie,
ale wrósł w niego tak mocno, że dziś wyobrazić sobie Huculszczyzny
bez niej nie sposób.
309
ta przez obicie gontami.
Na podstawie dotychczas zebranego materjalu można stwier-
dzić, że w cerkwiach huculskich kopuła będzie zawsze tylko jedna, na
skrzyżowaniu naw, oraz że niema ona nigdy kształtów baniastych.
Do krycia kopuły, dachu i gacenia górnej części ściany uży-
wane są wyłącznie gonty, pozatem w konstrukcji obowiązują wszy-
stkie te same zasady co i w budownictwie mieszkalnem.
Wnętrze cerkwi w Worochcie jest bardzo skromne i proste; jedy-
ny mocniejszy akcent tworzy tu ikonostas. Zwykle poza wielu
innemi obrazami widzimy w nim dwunastu apostołów, zgrupowa-
nych po dwuch na sześciu obrazach. Ponieważ w tym wypadku
cerkiewka jest mała i miejsca na ikonostas jest niewiele, nie udało
się ulokować sześciu bądź co bądź szerokich obrazów koło siebie.
Wobec tego twórca ikonostasu umieścił tylko ośmiu, przypuszczam
że w jego mniemaniu najważniejszych, apostołów, resztę z Juda-
szem na czele skazując bez skrupułów na wygnanie. Pozatem, stro-
na rzeźbiarska carskich wrót i detali jest bardzo ciekawa i stoi
na dość wysokim poziomie.
Ołtarzy jest trzy; o rozmieszczeniu ich da nam najlepsze po-
jęcie załączony rzut poziomy.
Bezporównania bogatszem jest wnętrze cerkwi w Krzyworówni
lub bardzo do niego podobne w cerkwi w Kosmaczu (ryc. 48). Po-
za pięknie rzeźbionemi ikonostasami i ołtarzami mamy tu szereg de-
tali artystycznie wykonanych w drzewie, jak żyrandole, lichtarze,
figury świętych i t. p.
Jeśli chodzi o dzwonnice, to nie stanowią one nigdy całości
z cerkwią, — stoją zawsze osobno w pewnej od niej odległości.
W planie kwadratowe lub ośmioboczne (ryc. 49, 50, 51 i 52), po-
siadają dwie kondygnacje, zewnątrz podkreślone obiegającym do-
okoła obdaszkiem.
Pod różną szatą zewnętrzną, kryje się zawsze jednakowa kon-
strukcja: dół wieńcowy z brusów wiązanych na rybi ogon bez ostat-
ków, góra w słup, jakto to zresztą widzimy na ryc. 49.
W wyniku tego pobieżnego przeglądu budownictwa huculskie-
go, dochodzimy do wniosku, że cechuje je duże zrozumienie mater-
jału oraz umiejętność zastosowania go i wykorzystania.
Tak układ ogólny, jak poszczególne fragmenty zaprojektowa-
ne są celowo, przystosowane do warunków i potrzeb miejscowych. Naj-
bardziej typowy budynek jakim jest grażda nie tylko siedzi w terenie,
ale wrósł w niego tak mocno, że dziś wyobrazić sobie Huculszczyzny
bez niej nie sposób.
309