DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Dmochowski, Zbigniew: Sprawozdanie ze studjów nad poleskiem budownictwem drzewnem w r. 1934/5
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37720#0323
Wpływami Zachodu tłumaczy się we wsiach łatwo dostępnych
przewaga chat z sosrębem (tramem), nie spotykanym na bagnach.
Prawdopodobnie — powolnego przeszczepienia tej formy budowla-
nej dokonała sama ludność miejscowa. Nie jest wykluczone, że
pokrewne sosrębowi elementy pierwotnych konstrukcji dachowych
odegrały pewną rolę w tym procesie. Łatwe przypuszczenie, że
sosręb przyniosła ze sobą napływowa szlachta zaściankowa osła-
bia przykład zamieszkałej przez szlachtę Lipskich, a nisko położo-
nej wsi Moczu!. Większość chat w Moczulu tramu nie ma.
Większa zamożność ludności na północy omawianego obszaru
jest przyczyną częstego występowania chat dwuizbowych lub zbli-
żonych do dwuizbowych, związanych sienią z „klecią“ lub „ściob-
ką“. Ubogie wioski na południu zabudowane są prawie wyłącznie
chatami jednoizbowemu, często bez sieni.
Jeszcze jedna różnica występuje w sposobie krycia dachów.
Zależy on od obfitości właściwego na ten cel materjału w okolicy.
1 tak budynki mieszkalne błotnistej niecki kryte są z reguły drze-
wem, w pasie wyżynnym, o większej kulturze rolnej, dachy poszy-
wa się słomą.
Niemniej różnolitym od typu osiedli jest typ zagrody oma-
wianego obszaru. Między kształtem wsi i zagrody występują, jak
się zdaje, pewne związki i zależności wzajemne. Dotychczas ze-
brany materjał pozwala na ogólne tylko stwierdzenie, że chaty sto-
jące samotnie, zdała od budynków gospodarczych, przeważają we
wsiach wielodrożnych i widlicach. W ulicówkach występuje po-
wszechna tendencja do ustawiania chat szczytem do drogi, a bu-
dynki łączy się w zwarte kompleksy 7).
Na kształt zagrody wpływają przedewszystkiem dwa czynniki:
kierunek drogi i szerokość działki. Omówione poniżej plany wy-
kazują tę zależność w całej sile.
Wymiary działki kształtowały zagrodę M. Nowaka w Maleszewie
(ryc. 1). Podwórze jej jest wąskie, mocno wydłużone, ograniczone z jed-
nej strony zabudowaniami właściciela, z drugiej — już tylnemi ściana-
mi zabudowań sąsiada. Zagrody takie od drogi oddziela przeważnie
płot z wrotami i przełazem, w głębi — również za płotem, zamyka
podwórze ogródek warzywny. Nieliczne budynki gospodarcze, ze-
stawione szczytami, nakryto wiążącemi się wzajemnie dachami. Ko-
312
przewaga chat z sosrębem (tramem), nie spotykanym na bagnach.
Prawdopodobnie — powolnego przeszczepienia tej formy budowla-
nej dokonała sama ludność miejscowa. Nie jest wykluczone, że
pokrewne sosrębowi elementy pierwotnych konstrukcji dachowych
odegrały pewną rolę w tym procesie. Łatwe przypuszczenie, że
sosręb przyniosła ze sobą napływowa szlachta zaściankowa osła-
bia przykład zamieszkałej przez szlachtę Lipskich, a nisko położo-
nej wsi Moczu!. Większość chat w Moczulu tramu nie ma.
Większa zamożność ludności na północy omawianego obszaru
jest przyczyną częstego występowania chat dwuizbowych lub zbli-
żonych do dwuizbowych, związanych sienią z „klecią“ lub „ściob-
ką“. Ubogie wioski na południu zabudowane są prawie wyłącznie
chatami jednoizbowemu, często bez sieni.
Jeszcze jedna różnica występuje w sposobie krycia dachów.
Zależy on od obfitości właściwego na ten cel materjału w okolicy.
1 tak budynki mieszkalne błotnistej niecki kryte są z reguły drze-
wem, w pasie wyżynnym, o większej kulturze rolnej, dachy poszy-
wa się słomą.
Niemniej różnolitym od typu osiedli jest typ zagrody oma-
wianego obszaru. Między kształtem wsi i zagrody występują, jak
się zdaje, pewne związki i zależności wzajemne. Dotychczas ze-
brany materjał pozwala na ogólne tylko stwierdzenie, że chaty sto-
jące samotnie, zdała od budynków gospodarczych, przeważają we
wsiach wielodrożnych i widlicach. W ulicówkach występuje po-
wszechna tendencja do ustawiania chat szczytem do drogi, a bu-
dynki łączy się w zwarte kompleksy 7).
Na kształt zagrody wpływają przedewszystkiem dwa czynniki:
kierunek drogi i szerokość działki. Omówione poniżej plany wy-
kazują tę zależność w całej sile.
Wymiary działki kształtowały zagrodę M. Nowaka w Maleszewie
(ryc. 1). Podwórze jej jest wąskie, mocno wydłużone, ograniczone z jed-
nej strony zabudowaniami właściciela, z drugiej — już tylnemi ściana-
mi zabudowań sąsiada. Zagrody takie od drogi oddziela przeważnie
płot z wrotami i przełazem, w głębi — również za płotem, zamyka
podwórze ogródek warzywny. Nieliczne budynki gospodarcze, ze-
stawione szczytami, nakryto wiążącemi się wzajemnie dachami. Ko-
312