Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (3.1934-1935)

Dane bibljograficzne, materjały pomiarowe i oparta na nich
analiza porównawcza pozwalają przypuszczać, że budynek bez stro-
pu płaskiego, nakryty rozmaicie konstruowanym, lecz kilkuwarstwo-
wym dachem, stanowił pierwotną, a ongiś powszechnie na Polesiu
stosowaną formę.
Niby pąk kwiatu, ten kilkuwarstwowy dach zawierał w sobie
wszystkie elementy, niezbędne do późniejszego rozwoju.

Znana hipoteza uważa szałas za formę genetyczną dachu.
W okolicach zbadanych notowano wielokrotnie wypadki dokładne-
go wzorowania się na szałasie przy budowie dachu. Typowy przy-
kład takiego podnoszenia konstrukcji na zrąb ilustrują ryc. 19 i 20.
Szałas z ryc. 19 opiera się na ślemieniu, podpartym przez ko-
zioł z dwóch skrzyżowanych „rozpór”. Ślemię utrzymuje górne koń-
ce skośnie wetkniętych w ziemię tyk, do nich przywiązano łykiem
rodzaj łat, utrzymujących poszycie. Dach na chacie A. Zarzeki
(ryc. 20) składa się z identycznych elementów.
Oparcie się na przytoczonej hipotezie, niewątpliwie słusznej
dla omawianego terenu, pozwala ustalić typy miejscowych konstruk-
cji dachowych przez ustalenie typów szałasu.
Istnieją dwa typy zasadnicze. Pierwszy — to dwuspadkowy na-
miot, powstały z zestawienia dwóch szałasów półdaszkowych, wspar-
tych na ślemieniu i parze pionowych soch lub kozłów 20). Drugi —


Ryc. 19. Szałas nad piwnicą
P. Łatuszki w Gawrylczycach.

Ryc. 20. Przekrój poprzeczny chaty
A. Zarzeki w Czudzinie.