Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (3.1934-1935)

to szałas, którego szkieletem jest kilka tyk, zatkniętych ukośnie
w ziemię i związanych wierzchołkami21).



Siłę, z jaką obciąża grunt każdy z rozpatrywanych typów sza-
łasu oznaczamy Q. W podanych schematach wyróżniają się
punkty a, b i b'.
W schemacie I szałasu, opartego na ślemieniu, siła Q działa
na grunt ze wszystkich trzech punktów. Dzieli się ona w ten spo-
sób, że w punktach b i b’ ciśnie po J/4 siły w punkcie a poło-
wa siły Q, przeniesiona na grunt za pośrednictwem sochy. Budo-
wę cechuje brak powiązania jej elementów. Żerdki skośne oparte
są luźno na ślemieniu i na gruncie, a stałość konstrukcji uzależ-
niona jest przedewszystkiem od jej własnego ciężaru i związanego
z nim tarcia.
W schemacie II cała siła Q rozkłada się równomiernie na
punkty b i b’. Wynika to ze sztywności konstrukcji. Żerdki skośne
zmocowane są wzajemnie w punkcie a, w punkcie b i b’ celowo
unieruchomiono je przez osadzenie w gruncie.
Dwa omówione typy szałasów przesądzają o klasyfikowaniu
dachów poleskich. Typ I wytworzył dach na kluczynach, zawie-
szonych na ślemieniu i luźno spoczywających na zrębie, przyczem
sposób podparcia ślemienia jest obojętny. Rolę kluczyn w pracy
całości określić można, jako bierną.
Szałas typu II wytworzył dach krokwiowy. Całym swym cię-
żarem obciąża on równomiernie oba punkty oparcia na zrębie.
Rola krokwi w pracy całości jest czynna dzięki sztywności kon-
strukcji.
Ustalenie pracy dachu na krokwiach i na kluczynach winno
ułatwić klasyfikowanie licznych, często trudnych do zróżniczkowa-
nia przykładów. Trudności te występują tern silniej, że w szeregu
wypadków oba tak różne elementy zewnętrznie upadabniają się
do siebie do złudzenia.
*
* *

330