DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Zachwatowicz, Jan: Kartografja średniowiecznych klasztorów cysterskich w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37720#0346
II. Pochodzenia francusko-duńskiego, do których należą po-
morski Kolbac i pochodny od niego klasztor w Oliwie
oraz żeński klasztor w Żarnowcu.
III. Pochodzenia niemieckiego w oparciu o nadreńskie klasz-
tory w Camp i Altenbergu. Należy tu część klasztorów
śląskich (Lubiąż, Henryków oraz żeński w Trzebnicy, Ka-
mieniec, Gryzów), klasztory wielkopolskie (Łekno —
Wągrowiec, Obra, Paradyż, Bledzew i żeńskie: Ołobok
i Owińska), pomorskie Pelplin (żeńskie: Toruń i Chełmno)
oraz jeden w krakowskiem—Mogiła.
Miejsca założenia klasztorów ulegały niekiedy zmianom, co
zostało uwzględnione na tablicy. Przesunięcia te wywoływane były
poszukiwaniem dogodniejszego pod względem zdrowotnym lub rol-
niczym terenu (Samburia — Peplin, Zemsk—Bledzew, Kacice —
Mogiła), bądź też względami bezpieczeństwa, jako usunięcie się
z miejsc narażonych na napady (Ludzimierz — Szczyrzyce, Wie-
leń — Przemęt, Łekno — Wągrowiec). W kilku wypadkach mamy do
czynienia ze zmianą nazwy klasztoru (Kamienna czyli Camin na
Wąchock, Byszewo—Koronowo).
Daty początkowe klasztorów są w wielu wypadkach bardzo
chwiejne. Źródła podają często pomieszane daty fundacji, budowy,
wreszcie faktycznego przybycia zakonników. Różnice w czasie się-
gają niekiedy kilkudziesięciu lat. Pomiędzy aktem fundacji i upo-
sażenia, budową klasztoru i momentem przybycia zakonników
mogło minąć istotnie kilka lub kilkanaście lat, należałoby więc po-
dawać wszystkie trzy daty dla każdego klasztoru. Niestety w więk-
szości wypadków przekazy źródłowe najzgodniej podają tylko datę
aktu fundacyjnego.
Daty założenia klasztorów podane są według fundamentalnej
pracy Leopolda Janauschka —Originum Cisterciensium Tomus I (Vin-
dobonae 1877). Daty pochodzące z innych źródeł ujęte są w na-
wiasy. Praca Janauschka przyjęta została za podstawę opracowa-
nia tablicy i mapy z uzupełnieniem nieuwzględnionych przez niego
klasztorów w/g artykułu ks. Z. Ch. p. t. Cystersi w Polsce (w Ency-
klopedji kościelnej ks. Nowodworskiego T. III, Warszawa, 1874).
Dla klasztorów żeńskich, których Janauschek nie zdążył wydać,
przyjęto opracowanie Fr. WinteLa: Die Cisterzienser des nordóstli-
chen Deutschland, Gotha 1868 — 71.
Ostatnia średniowieczna fundacja klasztoru cysterskiego przy-
pada na rok 1292 (męskiego klasztoru w Gryzowie oraz 1311 klasz-
toru żeńskiego w Toruniu). Następuje dłuższa przerwa i dopiero
w wieku XVII i XVIII powstaje kilka klasztorów na wschodzie Pol-
335
morski Kolbac i pochodny od niego klasztor w Oliwie
oraz żeński klasztor w Żarnowcu.
III. Pochodzenia niemieckiego w oparciu o nadreńskie klasz-
tory w Camp i Altenbergu. Należy tu część klasztorów
śląskich (Lubiąż, Henryków oraz żeński w Trzebnicy, Ka-
mieniec, Gryzów), klasztory wielkopolskie (Łekno —
Wągrowiec, Obra, Paradyż, Bledzew i żeńskie: Ołobok
i Owińska), pomorskie Pelplin (żeńskie: Toruń i Chełmno)
oraz jeden w krakowskiem—Mogiła.
Miejsca założenia klasztorów ulegały niekiedy zmianom, co
zostało uwzględnione na tablicy. Przesunięcia te wywoływane były
poszukiwaniem dogodniejszego pod względem zdrowotnym lub rol-
niczym terenu (Samburia — Peplin, Zemsk—Bledzew, Kacice —
Mogiła), bądź też względami bezpieczeństwa, jako usunięcie się
z miejsc narażonych na napady (Ludzimierz — Szczyrzyce, Wie-
leń — Przemęt, Łekno — Wągrowiec). W kilku wypadkach mamy do
czynienia ze zmianą nazwy klasztoru (Kamienna czyli Camin na
Wąchock, Byszewo—Koronowo).
Daty początkowe klasztorów są w wielu wypadkach bardzo
chwiejne. Źródła podają często pomieszane daty fundacji, budowy,
wreszcie faktycznego przybycia zakonników. Różnice w czasie się-
gają niekiedy kilkudziesięciu lat. Pomiędzy aktem fundacji i upo-
sażenia, budową klasztoru i momentem przybycia zakonników
mogło minąć istotnie kilka lub kilkanaście lat, należałoby więc po-
dawać wszystkie trzy daty dla każdego klasztoru. Niestety w więk-
szości wypadków przekazy źródłowe najzgodniej podają tylko datę
aktu fundacyjnego.
Daty założenia klasztorów podane są według fundamentalnej
pracy Leopolda Janauschka —Originum Cisterciensium Tomus I (Vin-
dobonae 1877). Daty pochodzące z innych źródeł ujęte są w na-
wiasy. Praca Janauschka przyjęta została za podstawę opracowa-
nia tablicy i mapy z uzupełnieniem nieuwzględnionych przez niego
klasztorów w/g artykułu ks. Z. Ch. p. t. Cystersi w Polsce (w Ency-
klopedji kościelnej ks. Nowodworskiego T. III, Warszawa, 1874).
Dla klasztorów żeńskich, których Janauschek nie zdążył wydać,
przyjęto opracowanie Fr. WinteLa: Die Cisterzienser des nordóstli-
chen Deutschland, Gotha 1868 — 71.
Ostatnia średniowieczna fundacja klasztoru cysterskiego przy-
pada na rok 1292 (męskiego klasztoru w Gryzowie oraz 1311 klasz-
toru żeńskiego w Toruniu). Następuje dłuższa przerwa i dopiero
w wieku XVII i XVIII powstaje kilka klasztorów na wschodzie Pol-
335